Skírnir - 01.09.1994, Page 204

474
ÁGÚST ÞÓR ÁRNASON
SKÍRNIR
til að ráða sjálf málefnum sínum og 59. gr. sem segir að skatt-
gjaldsmálum skuli komið fyrir með lagaboði. Þó að ábendingar
Jóns séu í sjálfu sér góðra gjalda verðar eru þær ekki þess eðlis að
nauðsynlegt hafi þótt að taka mið af þeim þegar breytingar hafa
verið gerðar á stjórnarskránni.
Mannréttindakaflinn hefur því staðið óbreyttur frá upphafi
nema hvað 48. gr. var umorðuð við stjórnarskrárbreytinguna
1915 og bætt var inn ákvæði um ríkisborgararétt og heimildir út-
lendinga til fasteignaréttinda þegar breytingar voru gerðar á
stjórnarskránni í tengslum við að Island varð fullvalda árið 1918.
Eins og Gunnar G. Schram bendir á í bók sinni Um endur-
skoðun stjórnarskrárinnar (Orn og Örlygur 1977) þá verða
ákvæði mannréttindakaflans að teljast furðu ítarleg miðað við
hvenær þau voru samin. Gunnar telur að þau hafi „þá þegar
tryggt borgurum landsins þau grundvallarréttindi, sem enn í dag
eru mikilvægust talin" (17). Gunnari þykir þó rétt að velta fyrir
sér breytingum á mannréttindakaflanum bæði vegna breyttra
þjóðfélagshátta og einnig til að lögfesta fleiri mannréttindaákvæði
en þau sem talin voru nægja árið 1874.
í VI. kafla Stjórnarskrár um hin sjerstaklegu málefni Islands
frá 5. janúar 1874 er landsmönnum tryggtpersónufrelsi (48. gr/65.
gr.), friðhelgi heimilisins (49. gr./66. gr.), friðhelgi eignarréttar
(50. gr/67. gr.), atvinnufrelsi (51. gr./69. gr.), prentfrelsi (54.
gr./72. gr.) og funda- og félagafrelsi (55. gr. og 56. gr./73. gr. og
74. gr.). Að auki er ákvæði um félagsleg réttindi þar sem segir í
52. gr. (70. gr.) að greiða skuli af almannafé styrk til þeirra sem
ekki geta séð fyrir sér og sínum. I mannréttindakaflanum er
einnig að finna vísi að jafnrétti til náms en samkvæmt 53. gr. (71.
gr.) ber hinu opinbera að sjá börnum efnalausra foreldra og mun-
aðarleysingjum fyrir uppfræðingu og framfæri. Ákvæði um
trúfrelsi er ekki í sjálfum mannréttindakaflanum (VI./VII.), held-
ur var því komið fyrir í sérkafla (V./VI.), þar sem einnig er stað-
fest að hin evangelíska lúterska kirkja skuli vera þjóðkirkja á Is-
landi.
Árið 1945 skipaði Alþingi 12 manna nefnd sem vera átti starf-
andi stjórnarskrárnefnd til ráðuneytis. Áður en 12 manna nefndin
lauk störfum var skipuð þriðja nefndin til að fjalla um endur-