Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.07.2015, Blaðsíða 38

38 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5.7. 2015
E
nginn veit á þessu augnabliki hvort
gríska þjóðin muni segja já eða nei í
þjóðaratkvæði sínu á sunnudag.
Bót á lýðræði
Stundum er látið eins og almennar atkvæðagreiðslur
af þessu tagi séu ómæld blessun fyrir þegnana og án
fjölda þeirra sé naumast hægt að tala um að þjóð búi
við raunverulegt lýðræði. Fulltrúalýðræðið sé hins
vegar útbíað í annmörkum og undirmálum.
Þessar lýðræðiskenningar eru hæpnar. Fulltrúa-
lýðræðið er ekki fullkomið. Best væri auðvitað ef
grunneiningin, einstaklingurinn og þeir sem allra
nánastir eru honum fengju mestu ráðið um það sem
að þeim snýr. Sá draumur er ekki fjarlægur. Þvert á
móti þá er fyrir löngu orðið ljóst að hann og veruleik-
inn munu héðan af aldrei ná saman.
Baráttan fyrir frelsi einstaklingsins er fyrir löngu
komin í bullandi vörn. Engin von er um snögg upp-
hlaup til að skora í hitt markið. Keppikefli einstak-
lingsins í þjóðfélaginu er aðeins það að tryggja með
varnarleik sínum að sem fæst mörk séu skoruð gegn
honum í hverjum hálfleik.
Sveitarfélagið ákveður hversu langt skuli vera á
milli þíns húss og nágrannans og hversu hátt lim-
gerðið eða girðingin megi vera. Ekki þið nágrann-
arnir, þótt þið séuð algjörlega sammála. Þið skuluð
bara þakka fyrir að það sé þó sveitarfélagið sem fer
með valdið. En það er líka að verða liðin tíð.
Sífellt fleiri lög eru sett og sum þeirra koma sem
tilskipanir, sem enginn les, frá Brussel og þær eru
samþykktar sem lög frá Alþingi. Hvers konar við-
undur eru það til að mynda sem samþykkja sem lög
tilskipanir sem fela það í sér að framleiðendur hér á
landi sem nota rafmagn úr Þjórsá séu samkvæmt
lögunum að nýta annars vegar kjarnorku en hins
vegar kol, nema þeir kaupi sér vottorð um annað?!!!!
Einhverjir halda í vonleysi sínu að komi menn á
kerfi þjóðaratkvæðis þá fái þjóðin gripið inn í
óheillaþróunina af þessu tagi. Það hefur vissulega
sýnt sig að þjóðaratkvæði getur verið öryggisventill,
eins og í Icesave. En hótun um það má auðvitað mis-
nota, eins og því miður gerðist í tilviki afturkræfra
fjölmiðlalaga, eins og flestir hafa fyrir löngu áttað sig
á. En reynslan sýnir að fjölgun þjóðaratkvæða-
greiðslna verður fljótt til þess að menn missa áhug-
ann.
Ekki gallalausar
Þess utan eru þjóðaratkvæði vandmeðfarin. Sé raun-
in sú, eins og t.d. í Grikklandi, að hægt sé að kalla
þjóð til atkvæðagreiðslu með fárra daga fyrirvara
blasa gallar fyrirbærisins við og sjálfsagt eru leyndir
gallar enn þá fleiri. Við, sem erum almenningur,
getum ekki annað en viðurkennt að við rokkum til og
fljótum með þeim bylgjum sem rísa og hníga um
þjóðfélagið nánast vikulega. Sjálfsagt hefur mikill
meirihluti þjóðarinnar trúað á sekt þeirra sem fyrst-
ir voru settir í gæsluvarðhald í svokölluðu Geirfinns-
máli. Og jafnstór hópur verið sannfærður um sekt
seinni hópsins sem handtekinn var. Augljóst er
hvernig farið hefði ef atkvæði okkar, almennings,
hefði fengið að ráða niðurstöðu.
Við, almenningur, erum samt engir bjánar sem
hópur. En við stöndum ekki endilega vel að vígi við
að móta okkur skoðun og sjá í gegnum áróður, skipu-
lagðan eða sjálfsprottinn.
Kinka bullukolli
Sumum finnst mikið til um það, þegar fyrirferð-
armestu yfirborðsgutlararnir í bloggheimum láta
eins og þeir séu handhafar sannleika og réttlætis á
hverjum tíma. Furðu margir elta og gelta með, þótt
fullyrðingar og stórudómar liðinna ára séu flestir að
engu orðnir og einvörðungu vitnisburður um dóm-
greindarlaust hjal.
Hver kannast ekki við þegar sagt er með velþókn-
un: „Bloggheimar loga!“
Þegar betur er að gáð hafa nokkrir „ofurblogg-
arar“ æst sig, iðulega undir forystu þeirra sem
glenna sig eins og væru þeir óskeikult yfirvald,
ásamt þeim sem „virkastir eru í athugsemdum“. En
samt hefur ekkert gerst annað en að sjálfsupphafinn
hópur hefur gengið af göflunum eins og vant er.
En auðvitað er ekki loku fyrir það skotið að gaura-
gangurinn hafi einhver áhrif um stund.
Dæmin sýna að vissulega er hægt að velta til al-
menningsáliti svo vitleysan skáki vitinu um stund.
Oftast stendur þó sú staða stutt við, fáeina daga, en
stundum þó í allmargar vikur. Jafnvel getur viðtal í
fjölmiðlum, sem gagnrýnislaust er hampað, náð slík-
um árangri, svo ekki sé talað um vel skipulagða her-
ferð, sem fjármögnuð er af huldumönnum, sem ríkra
hagsmuna hafa að gæta, eins og kunn dæmi eru um.
Þeir sem betur vilja og betur vita veigra sér skilj-
anlega við að tala máli skynseminnar, svo ekki sé tal-
að um laskaðan sannleikann. Þeir vita að með því að
andæfa ruglinu kalla þeir yfir sig svívirðingar og
óþverra af áður óþekktu tagi. En þó eru alltaf nokkr-
ir sem sýna kjark og þor og njóta virðingar fyrir.
Áhrif gauragangsins rjátlast auðvitað af okkur
almenningi smám saman. En vissulega væri ekki
gott ef afgerandi atkvæðagreiðsla færi fram á meðan
vitleysan siglir enn byr.
En stundum eru þeir hættulegastir sem ekki er
hægt að afgreiða sem óvita, offara eða almenna æs-
Vinnur Pyrrhus og tapar
eða tapa Grikkir og vinna?
* Seðlabanki evrunnar hefur áörlagastund sannað að hanntelur sig ekki bera þjóðbankaskyldur
gagnvart Grikkjum. ... Seðlabanki
evrunnar er nú banki „kröfuhaf-
anna“. (Eins og Seðlabanki Íslands
reyndist í aðdraganda Icesave.)
Reykjavíkurbréf 03.07.15