Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.07.2015, Blaðsíða 39

ingamenn. Icesave-herferðin er sorglegt en sögulegt
dæmi um það.
Á margt annað er að líta
En margt annað kemur til. Til að mynda er það stór-
mál varðandi þjóðaratkvæði hver ræður spurning-
unni. Stundum er svigrúm til misnotkunar lítið, en
ekki alltaf.
Frægasta spurning allra leiðandi spurninga er
sennilega þessi: Ertu hættur að berja konuna þína?
Já eða nei.
Já þýðir að „þú“ hafir barið konuna þína en sért nú
hættur því. En nei þýðir að þú hafir ekki enn hætt
þeim óþokkaskap að berja konuna þína.
Skoðanakannanir lúta áþekkum lögmálum að
þessu leyti og allsherjaratkvæðagreiðslur, en afleið-
ingarnar eru gjörólíkar.
Alkunna er, að það telst til algjörra undantekninga
að ákafamenn um að troða Íslandi í ESB fái meiri-
hlutastuðning í könnun þegar spurt er beint um efn-
ið. Þeir, sem una slíkum staðreyndum illa og hafa
ekki nægilega stífa siðferðisfjöður í höfðinu, láta
stundum freistast. Þeir fá þá spurt spurningar sem
er í raun 3 eða 4 spurningar undir hatti einnar. „Viltu
sækja um aðild að Evrópusambandinu, hefja samn-
ingaviðræður við það og bera svo árangur viðræðna
upp í þjóðaratkvæði?“
Vitað er að menn eru á móti því að ganga í ESB.
En það er aðeins snúið að vera á móti samninga-
viðræðum um eitthvað. Og hvar finnast menn sem
eru ekki hlynntir því að árangri sé náð? Og meiri-
hluti fólks er fremur hliðhollur þjóðaratkvæða-
greiðslum. Þannig er þrem atriðum, sem eru í eðli
sínu jákvæð, bætt við efnisspurninguna, sem kallar á
nei, til að stuðla að jákvæðara svari.
Úrslitin úr könnunum af þessu tagi eru svo kynnt
sem svar við spurningu um hvort menn vilji ganga í
ESB. Þau koma fram í fyrirsögnunum, útdrættinum
og millifyrirsögnunum. Einhvers staðar í textanum
er spurningin svo birt í heild. Menn eru jú svo
gagnsæir og heiðarlegir.
Spurt um annað
Síðustu tvö árin eru áköfustu ESB-sinnar nánast
hættir að spyrja beint um vilja til aðildar að ESB.
Þeir spyrja hvort menn styðji það að „ljúka samn-
ingaviðræðum“ við ESB. Það þarf staðfestu til að
svara slíkri spurningu neitandi. Það er beinlínis inn-
byggt í fólk að vilja ljúka verkum, þar með talið að
ljúka viðræðum. Sumir, sem svara slíkri spurningu
játandi, hefðu sennilega viljað að þessum sýndar-
viðræðum hefði lokið á fyrsta degi. Og samanburður
á könnunum sýnir að allstór hluti þeirra sem gjalda
já við slíkri spurningu er alfarið á móti því að ganga
nokkru sinni í ESB.
En annað er verra. Beinlínis er verið að blekkja
svarendur með ómerkilegum hætti og gegn betri vit-
und. Það var aldrei stofnað til neinna samninga-
viðræðna. Evrópusambandið er algjörlega ærlegt og
heiðarlegt í því sambandi, öfugt við stjórnmálamenn
og „samningamenn“ Íslands. ESB segir að engar
samningaviðræður fari fram. Einvörðungu
aðlögunarviðræður. Þar er farið yfir hvaða reglur
ESB eru þegar orðnar að reglum umsóknarlands og
hversu margir mánuðir séu þar til að það sem út af
stendur í hverjum kafla verði löggilt. Og ESB geng-
ur lengra. Það beinlínis biður umsóknarríki um að
halda ekki þeim ósannindum að sinni þjóð að eitt-
hvað sé umsemjanlegt. Raunverulegar samninga-
viðræður hafi vissulega farið fram fyrir áratugum,
áður en ófrávíkjanlegt varð að þær þjóðir sem sækja
um aðild skuli undanbragðalaust taka upp allar regl-
ur sem þar gilda.
Jafnvel hörðustu andstæðingar ESB geta ekki
annað en viðurkennt að þetta sé sanngjarn rammi.
Grikkir spurðir stórt
Grikkir eru spurðir um það um þessa helgi hvort þeir
vilji samþykkja eða hafna tilboðum „kröfuhafanna“.
Þjóðin fékk tæpa viku til að kynna sér þær kröfur.
Það er óneitanlega mjög ósanngjarnt að kasta
pakkanum í þessari mynd í fang þjóðarinnar. En
verður ekki að líta á það sem örþrifaráð og neyðar-
rétt? Það hljómar vel að láta þjóðina hafa síðasta
orðið á ögurstund. En henni eru búin óbærileg skil-
yrði til þess að taka af skarið. Öll forysta ESB
ríkjanna lætur nú hræðsluáróðurinn dynja á Grikkj-
um.
Um leið og atkvæðagreiðslan var ákveðin tilkynnti
Seðlabanki evrunnar, sem er hinn raunverulegi
seðlabanki Grikklands, að lausafjáraðstoð við landið
yrði skorin niður við trog. Þetta er bankinn sem
stjórnar myntinni, sem er þjóðarmynt Grikkja!
Seðlabanki getur tryggt sinni þjóð endalaust
lausafé í heimamynt hennar, kjósi hann að gera það.
Séu ekki efnahagslegar forsendur fyrir slíkri ákvörð-
un gætu afleiðingarnar orðið alvarlegar og meðal
annars sýnt sig í verðgildi myntarinnar og haft vond
áhrif á trúverðugleika út á við.
En óvenjulegar aðstæður gætu réttlætt slíkar að-
gerðir og sjálfstæð þjóð með eigin mynt á þennan
kost.
Seðlabanki evrunnar hefur á örlagastund sannað
að hann telur sig ekki bera þjóðbankaskyldur gagn-
vart Grikkjum. Hann bregst þeim af yfirlögðu ráði.
Það er áhættulaust fyrir stjórnendur hans. Þeir sitja
í skjóli annarra og öflugri aðila.
Seðlabanki evrunnar er nú banki „kröfuhafanna“.
(Eins og Seðlabanki Íslands reyndist í aðdraganda
Icesave.)
Því kröfuhafarnir, sem talað er um, eru nú hin
evruríkin. Þau hafa fyrir löngu tryggt að spekúlantar
bankaheimsins í stærstu löndum evrunnar hafa feng-
ið allt sitt. Þess vegna myndi raunverulegt fall
Grikkja hafa veruleg áhrif á fjárhag evruríkjanna,
jafnt stórra sem smárra. Þannig hefur verið nefnt
t.d. að Finnland gæti tapað nærri 600 milljörðum
króna (jafnvirði þeirra í evrum). Tölurnar sem kæmu
í hlut ríkja eins og Þýskalands eru svimandi háar, en
það myndi þó rísa auðveldlega undir því. Öðru máli
gegnir um sum smærri ríki evrunnar, eins og t.d.
Finnland.
Hvar á að setja X?
Allt er óljóst um úrslitin í þjóðaratkvæðinu.
Við, íslenskur almenningur sem um þessar mundir
er staddur í landi hins eilífa dags, vitum líklega álíka
mikið um „síðustu tillögur kröfuhafa“ og almenn-
ingur í Grikklandi. Við erum þó sennilega í betri að-
stöðu en þeir, því hræðsluáróðurinn og hótanirnar
um efnahagslegt svartnætti dynja ekki á okkur.
En hvernig sem við klórum okkur í kollinum velkj-
umst við áfram í vafa um það, hvort rétt sé að segja
já eða nei í þessum kosningum.
En ef hart er á okkur gengið um svar. þykjumst
við þó helst hallast að því, að verði svar almennings
„já“ muni furstar Evrópu samstundis fullyrða að
spurningin hafi ekki snúist um evru eða drökmu, eins
og þeir segja núna. Hún hafi allan tímann verið um
tilboðið, sem talið var að horfið hefði af borðinu. Eft-
ir að fyrstu tölur birtust hafi það óvænt fundist aftur
á miðju borðinu, falið undir gagnsæju plasti.
Af því tilboði sé gríska ríkisstjórnin nú bundin á
höndum og fótum samkvæmt ákvörðun sinnar eigin
þjóðar.
Verði svar almennings „nei“ er auðvitað fjarri því
að allur vandi sé leystur. Furstar ESB munu fá fýlu-
kast og setja upp snúð, allir sem einn og leitast við að
gera óþekktaröngum lífið leitt um hríð, öðrum til
varnaðar.
En þeir munu þó ekki þora að missa Grikki út úr
evrunni.
Samkvæmt sáttmálum ESB er þjóðum óheimilt að
flýja út af evrusvæðinu, þótt þær vilji. Það væri
hættulegt fordæmi kæmist einhver þjóð upp með að
bjarga sér á flótta.
Þá hefur það gerst í millitíðinni, að Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn missti út úr sér að gamla berjapress-
an, sem notuð er til að kreista síðustu dropana út úr
Grikkjum, hafi verið stillt á ofurherslu og þess vegna
fylgi allt gruggið af Grikkjum með safanum út í ker-
öld kröfuhafanna. Óhjákvæmilegt sé því, vegna hags-
muna kröfuhafanna, að slaka á klónni gagnvart
Grikkjum. Þetta óvænta og óvenjulega sannleiksslys
AGS hefur orðið til þess að margir telja nú lífs-
nauðsynlegt fyrir Grikki að segja nei í þessari
skrítnu atkvæðagreiðslu. Því þótt ekki sé víst, að
neiið muni gagnast þeim mjög mikið, þá sé alveg
öruggt að uppgjafar-jáið verði þeim sem óaftur-
kræfur örlagadómur.
En hvernig sem úrslitin verða á sunnudag er hér
viðbótarspurning: Væri ekki sanngjarnt að efna til
þjóðaratkvæðis í stórríkjum evrunnar og spyrja þar,
og biðja um já eða nei, hvort þær þjóðir séu hættar
að berja Grikki.
Spurningin er jú einföld.
Gætu menn ekki haft gott af því að fást við hana?
Morgunblaðið/Eggert
5.7. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 39