Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Síða 98

Kristján Búason
Eldri rannsóknir
Þessi texti í Mt. 15.21-28 á sér hliðstæðu í Markúsarguðspjalli 7.24-30, sem
almennt er talið eldra guðspjall og önnur meginheimild Matteusarguðspjalls
samkvæmt kenningunni um tvær meginheimildir Mt. og Lk. auk sérefnis hvers
um sig, en þar er gert ráð fyrir, að hin meginheimildin sé svo nefnd Ræðu-
heimild. Menn hafa ályktað sig til þessarar ræðuheimildar út frá sameigin-
legu efni Mt. og Lk. umfram Mk., en slík ræðuheimild hefur ekki varðveizt.12
Við skýringu Matteusartextans hafa fræðimenn á 20. öld lengst af skoð-
að textann í sambandi við spurninguna um uppruna textans. Þetta á bæði við
um heimildagagnrýni og formgagnrýni. Fræðimenn hafa haft tilhneigingu til
að skýra textann með útgangspunkt í Markúsar-textanum og einkum hugað
að frávikum Matteusartextans frá Markúsartextanum með þeim afleiðingum,
að Matteusartextinn sem heildstæð tjáning í sérstæðum kringumstæðum hef-
ur ekki notið sín að fullu.12 Utgáfusögulegar rannsóknir (ensk. Redaction hi-
story) beindu athygli sinni að frávikum Matteusartextans, einkum með tilliti
til guðfræði guðspjallsins,14 en útgáfurýnin (ensk. Redaction criticism), sem
tók við, hugaði í ríkari mæli að textaheildinni, en hélt samt útgáfusögulegu
aðkomunni.15 Þá má nefna aðkomu þeirra, sem taka mið af mælskulist til
samfellu eða „chiasmos,11 skyldra frásagna: A. Tveir blindir, 9.27-31. B. Tákn Jónasar,
12.38-42. C. Mettun 5000, 14.31-21. D. Kanverska konan, 15.22-28. C1 Mettun 4000,
15.32-38. B'l Tákn Jónasar, 16.1-4. A1 Tveir blindir, 20.29-34. Auk þess telur hún, að
frásagan sýni svipaða byggingu og frásögurnar um blindu mennina, bænarorði séu einnig
hin sömu. Hér má einnig geta athugasemdar Klauck 277, að stærra samhengi texta (Mk.)
geti verkað allegóriserandi á orðið brauð, en það sé á stigi útgáfu textans.
12 Kiimmel 13-53. Efasemdir um, að hliðstæðan hjá Mk. sé forsenda þessa texta hafa kom-
ið fram. Nokkrir fræðimenn telja, að guðspjöllin hafi haft sameiginlega heimild, sjá yf-
irlit hjá Focant 39, aths. 3. Sjá einnig Russell 236-300, einkum 282, en hann tekur sér
fyrir hendur að kanna orðfæri hliðstæðanna og kemst að þeirri niðurstöðu, að það ein-
kennist í ríkum mæli af stíl hvors guðspjalls fyrir sig og telur vandamálið um innbyrðis-
samband guðspjallanna ekki leyst.
13 Holtzmann 1901, 254 n„ Allen 167-169, Weiss 341, M'Neile 229-232, Loisy 968-977,
Schmid 239-241, Grundmann 374-377, Burkill 161-177, Fenton 254-256, Schweizer 214-
215, Hill 253-254, Beare 339-344, Gundry 310 n„ Harrington 236-238, Gnilka 28-33,
Hagner 438-443, sem skoðar frásöguna jafnframt sér. Einstaka ritskýrandi skoðar frásög-
una sér eins og Zahn 522-526, Frpvig 438-441, Schniewind 183 og Albright-Mann 187
n„ en óháða Mk„ Lohmeyer 251-256.
14 Strecker 107-109, Trilling 80, Dermience 26-49.
15 Svo flestir ritskýrendur Mt. undir lok 20. aldar, t. d. Gnilka 28-33. Frankemölle 1-6 legg-
ur áherzlu á áhrif höfundar, heildstæða guðfræði og stöðu ritsins í bókmenntum og guð-
fræðisögu frekar en félagslegum aðstæðum. Hann hefur efasemdir um, að hægt sé að end-
urskapa félagslegar aðstæður safnaðarins, hann leggur jafnframt áherzlu á Gt. (LXX), sem
þriðju mikilvægu forsendu guðspjallsins við hlið Mk. og Ræðuheimildarinnar. Hann tel-
96