Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Síða 21

Guðfrœðingurinn og guðsmaðurinn Sigurbjörn Einarsson
sviði. Hann las forngrískar bókmenntir sér til skemmtunar eins og aðrir lásu
reyfara. Heimspekideild háskólans í Osló stofnaði sérstakt embætti fyrir
hann í grískum fornbókmenntum til þess að freista þess að halda honum, en
hann valdi Uppsali.
A námsárum sínum lærði Fridrichsen að sjálfsögðu sögulega og bók-
menntafræðilega nálgun biblíutextanna sem byggðust á áratuga löngum
rannsóknum og nýjungum á sviði textagreiningar og sagnfræði, sem þakka
má þýskum háskólum fremur en öðrum. En þegar kemur inn á 20. öldina
kom í ljós að þessi guðfræðistefna, sem varð ríkjandi við Prestaskólann í
Reykjavík í upphafi aldarinnar, var ófullnægjandi, bæði út frá fræðilegum
forsendum og út frá sjónarmiði kirkjunnar. Nýjar rannsóknarniðurstöður í
almennum trúarbragðafræðum höfðu sýnt fram á nauðsyn þess að skoða
trúarbrögð og stefnur sem heildrænt fyrirbæri ef markmiðið var að fjalla um
kjarna þeirra og sérkenni. Fræðimenn sáu það smám saman, í þrotlausum
rannsóknum sínum, að heimildir Nýja testamentisins voru þess eðlis að þar
var ekki hægt að fá heildstæða og trúverðuga mynd af hinum sögulega Jesú
ef horft var fram hjá trúarvitnisburði og játningu frumsafnaðanna. Því
skarpar sem sögulega gagnrýnin skar, því ijarlægari varð Jesú. Við þetta
bættist að sögulega gagnrýnin, sem kennd er við næst seinustu aldamót, féll
oft í þá freistni að styðjast við manngerðarfýrirmynd vísindahyggju samtíma
síns þegar gerð var grein fyrir persónu og lífi Jesú.
Þetta gat gefið sigur í einstaka orrustum um gildi kristindómsins í nútíma
samfélagi - en stríðið var tapað vegna þess að þessi nálgun stóðst engan veg-
inn gagnvart nýjum viðhorfum í fræðunum. Þær heimildir sem ritningin
geymir eru raunverulegur og trúverðugur vitnisburður um reynslu, vitnis-
burð og trú frumsafnaðanna, frumkirkjunnar. Annan Krist er ekki að finna,
hvorki fyrir fræðimenn eða trúað fólk og annan Krist boðar kirkjan ekki
meðan hún er kirkjan hans.Vitnisburður ritningarinnar sem heild er vitnis-
burður um samfélag manna, um raunverulegt líf og hann er borinn uppi af
því sem Fridrichsen kallaði „massív troskrafit“, yfirþyrmandi kraft trúar-
innar. Ef kirkjan í boðun sinni er köllun sinni trú þá tengir hún sig þessum
krafti til að veita nýju lífi inn í beygt og brotið mannlíf til að rétta það við og
fylla það krafti vonarinnar.
Hér hef ég endursagt sjónarmið Fridrichsens og athugull lesandi mun
geta rifjað upp fyrir sér ýmislegt af því sem eftirminnilegast er úr erindum,
greinum og predikunum Sigurbjörns og fundið þar samsvörun.
Tilgáta mín er sú að nákvæmari rannsókn en sú sem ég hef gert leiði í ljós
að áhrifin frá Fridrichsen voru djúpstæð og varanleg ekki síst vegna þess að
Sigurbjörn kynnist Fridrichsen og guðfræði hans á fyrstu háskólaárum
19