Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 111

Er bibliumál karlamál?
(58) Sá breytir rétt sem óttast Drottin ...
Sœlir eru sorgbitnir...
I Vinkonum og vinum Jesú er reynt að koma inn þeim skilningi að með mál-
fræðilegu karlkyni séu konur útilokaðar og að hvorugkyn sé hlutlaust og er
það í samræmi við þá staðhæfingu eins þýðandans, þ.e. að þegar karlkyns-
fornafnið þeir er notað séu konur útilokaðar.85
Ekkert bendir til þess að þessi fullyrðing eigi við rök að styðjast. Hins
vegar er greinilegt að þýðendum finnst að málfræðilegt karlkyn í 3. persónu
útiloki konur. Við þá málnotkun að nota hvorugkyn til að visa til beggja
kynja í 3. persónu er margt að athuga.
I fyrsta lagi eru engin fordæmi fyrir slíkri málnotkun í íslensku og eru
breytingamar svo róttækar að þær snúast í raun um að taka upp nýtt mál.
í öðm lagi takmarkar „nýja aðferðin" mjög möguleika til að tjá hugsanir
sínar. Iðulega er mjög erfitt að nota hvomgkyn í 3. persónu eintölu og vísa
jafnframt til beggja kynja. Þá ályktun má draga af því hve oft er breytt úr
eintölu í fleirtölu í Vinkonum og vinum Jesú að þýðendumir hafi litið svo á
að í mörgum tilvikum væri ótækt að nota hvorugkyn eintölu. Versið „Sá sem
elskar mig varðveitir orð mitt“ í 14. kafla Jóhannesarguðspjalls er ekki þýtt:
,f>að sem elskar mig varðveitir orð mitt“ heldur: ,J>au sem elska mig
varðveita orð mitt“. Slík einfoldun málfræðinnar, að ekki skuli vera hægt að
nota eintölu, helst í hendur við skerta tjáningarmöguleika.
I þriðja lagi er ástæða að benda á að breyting úr eintölu í fleirtölu getur
fólgið í sér áherslubreytingu, sjá (24). Eini tilgangurinn með slíkum
breytingum virðist vera sá að halda í þá meginreglu þýðenda að forðast karl-
kyn.
Athyglisvert er að lesa um að stundum verði að brjóta málfræðireglur til
að láta jafnréttið njóta sín. Eitt skýrasta dæmið um brotnar málfræðireglur
em dæmin í (26). Þessi fullyrðing vekur spumingu um hvemig málfræði
tengist jafnrétti og á hvaða hátt ambögur geta þjónað jafnrétti kynjanna betur
en vandað málfar.
í þessari grein hefúr verið lögð áhersla á nauðsyn þess að mgla ekki saman
málfræðilegu og líffræðilegu kyni. Afar hæpið er að halda því fram að mál-
fræðilegt karlkyn geti staðið í vegi fýrir jafnrétti kynjanna. I eftirfarandi skrif-
um kemur glöggt fram að ekki er gerður greinarmunur á málfræðilegu og líf-
fræðilegu kyni og þar af leiðandi er enginn skilningur á því að málfræðilegt
kvenkyn er notað á allt annan hátt en málfræðilegt karlkyn:
85 Auður Eir Vilhjálmsdóttir 2000:63.
109