Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Side 138

Hjalti Hugason
senda hinnar þekktu „tveggja ríkja kenningar“ hans. Þá bendir höfundur á að
á þessu skeiði hafi kenningar Lúthers um réttlætingu af trú og aðgreiningu
milli lögmáls og fagnaðarerindis legið fyrir í fúllmótaðri mynd. Vegna
áherslunnar á tímabilið 1535-1540 læðist að lesanda sá grunur að höfundur
sé í raun að leita að „nýjum Lúther“ sem væri e.t.v. til þess fallinn að tengja
saman hinn „unga“ og „gamla“ Lúther sem lengi hefur verið unnið með og
jafnvel tekist á um innan Lúthers-rannsóknanna, mætti e.t.v. kalla hann hinn
„fullþroskaða Lúther“, „Lúther á hátindinum“, eða því ekki „hinn rétta Lúth-
er“? Raunar telur höfundur að fyrrgreind höfuðstef í guðfræði Lúthers komi
vel fram í útleggingu hans á Jóhannesarguðspjalli. (21) Titil bókarinnar ber
því e.t.v. að lesa svo: Guðfræði Marteins Lúthers 1535-1540 - í ljósi túlk-
unar hans á Jóhannesarguðspjalli. Það hjálpar vissulega þessum lesanda hér
að skilja betur samspil heitis og inntaks ritsins. Er þar raunar komið að þung-
vægu atriði í greiningu á ritinu, þ.e. hver er staða Jóhannesartúlkunarinnar í
raun og veru?
Framhjá því verður ekki horft að ritið heitir: Guðfrœði Marteins Lúthers
í Ijósi túlkunar hans á Jóhannesarguðspjalli... Þetta er sterkt orðalag. Það
segir ekki með tilliti til eða hliðsjón af - sem gæti vísað til þess að Jóhann-
esartúlkunin væri n.k. aukabúgrein - heldur „í ljósi“. Orðalagið virðist gefa
til kynna að Jóhannesartúlkunin sé leiðarstjarna sem höfundur hyggst taka
mið af á ferð sinni gegnum þann frumskóg sem höfundarverk Lúthers er.
Lesandi býst einnig við að fá notið leiðsagnar hennar gegnum þær 560 ógn-
vænlegu blaðsíður sem hann býr sig undir að takast á við er hann slær upp
bókinni! Það er þó alls ekki augljóst að svo sé.
Fyrsti sérhæfði kaflinn um Jóhannesartúlkunina kemur fyrst fyrir á bls.
203 þar sem fengist er við samviskuhugtakið í Jóhannesartúlkun Lúthers frá
1535-1539. Þegar þar er komið sögu hefur lesandi plægt í gegnum rúm 40
% lesmálsins án þess að sérstaklega hafi verið tekist á við það sem virðist
vera lagt upp sem höfuðviðfangsefni ritsins - nefnilega Jóhannesartúlkun-
ina. 1 inngangi slær höfundur vissulega þann varnagla að villandi væri að
einskorða framsetninguna við Jóhannesartúlkun Lúthers. (22) Þegar hefur
verið bent á að strax í formála virðist hann efast um burðarþol þeirrar af-
mörkunar sem hann þó kýs að byggja inn í heiti bókar sinnar með svo af-
dráttarlausum hætti og raun ber vitni. Þetta er ugglaust rétt mat en kallar þá
á aðra „markaðsfærslu“ í titli ritsins. Mér virðist a.m.k. Jóhannesartúlkunin
alls ekki sá burðarás í verkinu og gefið er í skyn. Það dregur síðan úr þeirri
nýjung sem í ritinu felst og veldur að þung slagsíða kemur fram í því þar sem
það stefnir í aðra átt en titillinn gefur til kynna.
Hjá því virðist alls ekki komist að velta vöngum yfir hvort höfundi hafi
136