Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 157

Andmœli við doktorsvörn Sigurjóns Arna Eyjólfssonar
fjöllun um æðstaprestsbæn Jesú í sautjánda kafla Jóhannesarguðspjalls. í því
myndar hann því brú yfir í næsta bálk, þ.e. um trúarlíf mannsins og þar með
bænahald hans. Hann rekur vel einstaka þætti og fer afar víða, aftur í aldir
til að rekja einstaka uppistöðuþræði í útlistun Lúthers á Jesú Kristi. Sigurjón
Árni staflar upp mörgum útúrdúrum til að ekkert fari milli mála og öllu til
skila haldið. Hann gerir ágætlega grein fyrir flestu því sem einn tortrygginn
en athugull lesandi vildi vita. Meira segja er hér gerð grein fyrir að orðin úr
altarisgönguávarpinu „hoc est corpus meum“ (bls. 275) hafði síðan breyst í
okkar samhengi í galdraformúluna hókus pókus! Þetta hefði Laxness kunn-
að að meta!
Víða er seilst í skoðun og þá í tengslum við að eitthvað af ritum Lúthers
gefi tilefni eða búast megi við misskilningi lesandans. Einna veigamest er
umfjöllun Sigurjóns Árna á kenningunni um hina gagnkvæmu hlutdeild í 8.
kafla, sem hann segir vera möndul sem allt snýst um í guðfræði Lúthers (bls.
299). Kenningasaga kristsfræði er útlistuð og spegluð á margvíslegan máta
og frelsunarfræðin sömuleiðis. Kaflinn er áhugaverður og annað, sem á und-
an kemur og útúrdúrar eru til dýpkunar og skýringar.
Kaflamir 6-10 er mikill bálkur um kristólógíu, sem hefði hæglega getað
staðið einn sér og sem sjálfstæð heild. Ef sú leið hefði verið farin, hefði jafn-
vel verið hægt að nýta efni úr kaflanum um réttlætingu af trú og skeyta við
kristsfræðina. Sá kafli stendur í samhengi þriðja bálks, „Líf í trú.“ Hann er
unnin með hliðsjón af samhengi sínu, en hefði mátt endurvinna í samhengi
kristsfræðinnar. Allt er þetta ágætlega gert og bálkur Kristsfræðinnnar heilleg-
ur að mínu viti, þrátt fyrir útúrdúra. Hann hefði því getað staðið einn og sjálf-
stæður sem sjálfstæð „mónógrafía“ eða rit með litlum viðbótum.
Forspjallið mikla og samviskan þar með
Fyrsti meginhlutinn er nefndur forspjall. En það forspjall er, held ég, það
lengsta sem ég hef séð, samtals fimm kaflar og yfir tvö hundruð blaðsíð-
ur (bls. 27-234)! í þessum hluta er inngangsefni rakið og Sigurjón Árni
leitast við að uppteikna „hvernig Lúther lýsir leið mannsins skref fyrir
skref inn í hið algjöra tóm, sem Lúther samvefur veruleika þess, samvisk-
unni, þar sem maðurinn mætir hinum harða dómi lögmálsins og hinni
frelsandi náðun fagnaðarerindisins“ (bls. 23). Gerð er grein fyrir sýn
Lúthers á fræðimannslegu hlutverki sínu sem ritskýranda Biblíunnar. Sig-
urjón Árni minnir vel á mikilvægi þess, að rit hans séu skoðuð í því sam-
hengi. Þá er gerð grein fyrir menningarlegum og pólitískum aðstæðum. í
forspjallinu er langur og ítarlegur kafli um rannsóknarsögu. I næstu köfl-
um eru mikilvæg atriði í hugsun Lúthers skýrð og þá átt við lögmál og
155