Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1987, Qupperneq 147

MULAÞING
145
Eg man nú eftir þessum: „Lauru“, „Ceres“ og „Vestu“, sem voru
dönsk, og norsk „Flóra“, „Kastor“ og „Pollox“. Má vel vera að fleiri
hafi verið skotin niður þó eg muni það ekki.1
Öll voru skipin látin afskiptalaus er þau sigldu til landsins, en merki-
legt þótti það - að um sama leyti og eitthvert þeirra var búið að
fullferma til brottferðar var sem kafbátar Þjóðverja vissu það, því þá
strax byrjaði eltingaleikur þeirra við þau. Af því álitu margir hér að
ísland ætti sína föðurlandssvikara, þó ekki tækist að sanna slíkt á þá.
Strax sem útgerðarfélögin fórú að verða fyrir skipatjóni hér við land
steig allt vöruverð og jafnframt varð æ verra að fá skip til vöruflutninga
til og frá landinu. Líka varð dýrara að fá nauðsynjavörur frá gömlu
viðskiptalöndunum og sumar þeirra ófáanlegar.
Það er ekkert efamál, að ef Eimskipafélag íslands hefði þá ekki
verið með sína tvo fossa, Gull- og Goðafoss, hefðu íslendingar fengið
að herða betur að sér sultarólina en raun varð á.
Þá í fyrsta sinn skarst landsstjórnin í leikinn undir forustu Sigurðar
Jónssonar bónda frá Ystafelli, sem hafði þá yfir þeim málum að ráða.
Hann fékk stjórn Eimskips til að senda fossana til Ameríku á kostnað
landsins, en ekki kaupsýslumanna, til þess að sækja matvöru er þá
vantaði mest og fleiri vörur sem þurrð var orðin á. Líka fengu sömu
aðilar stórt norskt skip til að sækja olíur og fleira er sjávarútgerðir
vanhagaði um.
Verð á verkuðum saltfiski varð þá svo hátt að slíkt þekktist ekki
áður, stórfiskur kr. 300 skipp., labri 180 kr. skipp. og lýsi nær kr. 200
tunnan. Það varð því ágæt afkoma allra útgerðarmanna þetta haust,
með því líka að allar vörur þær sem sóttar voru vestur urðu mun
ódýrari en menn áttu að venjast, en kaup manna hækkaði lítið.
Það var aðeins ein útlend vörutegund sem hækkaði mikið í verði -
kolin. Skip fengust ekki til að flytja þau nema fyrir hátt gjald, svo
kolatonnið varð kr. 300 loks er þau komu. Þetta notfærðu þeir sér,
sem áttu gamlan kolasalla. Seldu hann á þetta verð því eldiviðarekla
var hjá ýmsum er ekki höfðu verið nógu ástundunarsamir að afla sér
eldiviðar á sólskinsdögum sumarsins eða höfðu ekki mannafla til þess,
en sumarið var fremur votviðrasamt.
Þetta kom sér illa, því vetur sá er í hönd fór gerði fljótt vart við sig
með kuldum og varð einn mesti frostavetur sem gengið hefur yfir
' í Árbók íslands 1917 segir að Ceres, Vesta og Flóra hafi verið kafskotin 1917. (Almanak
Þjóðvinafél. 1919, bls. 33) - Á. H.
10