Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Blaðsíða 44

Múlaþing
endurteknir á tákrænan hátt annars staðar á
myndinni, bæði á krónum og blöðum stóm
himnesku blómanna og líka á jarðbundnum
smáblómum sem umlykja dönsku höfuð-
borgina. Listamaðurinn hefur rammað inn
frönsku stríðshetjuna og sigurvegarann með
blómaminnum. Þótt þau séu ekki eins stilfærð
minna þau á blómin hjá Sölva Helgasyni
(1820-1895), sem var þónokkmm áratugum á
eftir með myndir sínar. Pétur hefur stillt
saman alþekktum grískum akantusblöðum og
sinni eigin hugmynd um skáldleg blóm af
skoskum þistli (O. acanthium), ef til vill að
einhverju leyti að danskri fyrirmynd, fremur
en að nota lárvið (L. nobilis) sem betur hefði
hæft og búast hefði mátt við að keisara hefði
hlotnast. Sjálfstætt ísland, óháð Dönum, kann
að hafa búið listamanninum í hug, það kynni
að hafa ýtt undir hugrenningar þar um þegar
Friðrik VI lét Noreg af hendi við Svía eftir að
hann gekk í hð með Napóleon í kjölfar þess að
Bretar eyddu danska flotanum 1807. Kannski
hefur lrka þistillinn, sem var táknrænn og fólk
á miðöldum taldi gæddan töframætti, fengið
inni á myndinni til stuðnings þeim háleitu
vonum sem listamaðurinn gerði sér um
ættland sitt.
Strlfærður ljóðtextinn á dönsku, sem beint
er til lesandans í tilfmningaþrungnum ræðu-
stíl, hefði jöfnum höndum, ef ekki sér-
staklega, getað verið ætlaður dönskum eymm
og átt þannig, auk persónulegs skjalls, að vera
áhrifamikill pólitískur ræðustúfur. Hafði Pétur
Pétursson, sem fann týndu leiðina, áður verið
að leita annarrar leiðar í þágu þess málstaðar
sem hafði að takmarki að losa íslendinga
undan danskri stjóm? Átti sá Napóleon, sem
myndin var af, að vera vegvísir á leiðinni að
því langþráða marki?
Hvaða hagnýtan eða pólitískan tilgang
sem þetta verk kann að hafa haft þegar það var
gert, má spyrja hvort það eigi erindi til okkar
í dag, sem lifum á kaldranalegum og lítt
viðkvæmum tímum andhetjunnar. Órafjarri
sögulegum vettvangi myndarinnar, á bæ langt
í burtu í einni afskekktustu sveit á íslandi á 19.
öld, löngu fyrir tíma Veraldarvefjarins, sat
maður einn með sjálfum sér, hljóður og hugsi
yfir pappírsörk, eins og svo oft hafði áður
gerst. Jafnframt því sem hann braut heilann
um það sem var eins fjarri, ferðaðist um enn
fjarlægari lendur síns eigin hugarheims og
sinnar innstu þrár, festi hann á blað með
penna, bursta og lit lofgerð sína um útlent
átrúnaðargoð sem verið getur að hafi á
táknrænan hátt falið í sér vonir um framtíð
fósturjarðar hans. En ekki nóg með það,
heldur hefur Pétur Pétursson frá Hákonar-
stöðum fengið okkur í arf það sem jafnan er
einna fágætast, afar innblásið og einlægt verk
sem tjáir innstu og persónulegustu hræringar
mannshugans, sem í rauninni er, ef svo má
segja, jafn einstakt og fátítt nú á dögum og
sauðfjárstofn Jökuldælinga og hreinræktaður
íslenskur hundur var fyrrum.
Heimildaskrá
Ari Trausti Guðmundsson 1996.
Volcanoes in Iceland, bls. 101.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi 1974.
Skinnastaðamenn og Hákonarstaðabók,
Múlaþing 7. hefti, bls. 6-45.
Páll Eggert Ólafsson 1951. Pétur (Jökull)
Pétursson og Pétur Pétursson yngri, íslenskar
Æviskrár, IV b.
Sigurður Kristinsson 1985. Lítil
samantekt um Vatnajökulsleið, Múlaþing, 14.
hefti, bls. 34 -52.
Pétur Pétursson 1846. Hákonarstaðabók,
- afrit af Skinnastaðabók, LBS, B, J.S. 248
4bl. br.
Þorvaldur Thoroddsen 1919-1935. Lýsing
íslands, III b„ bls. 305-311, IV b„ bls. 73-84.
42