Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Blaðsíða 154

Múlaþing
hér væru á ferðinni foreldrar Bjarna
Skeggjasonai'. Bjarni gæti verið fæddur um
1510 og því um þrítugt þegar hann réðist að
Egilsstöðum.
Mat á heimildum
Við fljótan yfirlestur þá virðast heimild-
ir urn Hamra-Settu alltraustar.
Ekki er þó allt sem sýnist.53 Dómar
Erlends lögmanns Þorvarðarsonar frá 7.
september 1543 eru á ýmsan hátt tor-
tryggilegir og jafnvel líklegir til að vera
falsplögg. Það fyrsta sem vekur athygli er
að áverkalýsing á líki Steingríms Böðvars-
sonar er allt önnur en kom fram í dómi
Markúsar Jónssonar frá 31. maí 1540.54 I
dómnum frá 31. maí 1540 kemur fram að
Bjarni bóndi Erlendsson og Gvitare Valtýrs-
son hafa látið grafa lík Steingríms upp af
þeim „og fleirvm odrvm skillvisvm
monnvm og skodadvr hans likame af þeim
og þveiginn. Var hann vida rotinn oc
fey(g)dvr einkannliga til baka. En hart nær
hofde miadmarinnar hægra meigin leist
þeim akvoma holsett og þikiande meir
likende manna verk vera mvndv helldur enn
rot edvr feigingskapvr jardarinnar.“
í dómi Erlendar Þorvarðarsonar frá 7.
september 1543 hefur orðið mikil breyting
á áverkalýsingum.55 Þar segir að þeir
Bjarni Erlendsson og Gvitare Valtýsson hafi
svarið þegar þeir grófu upp lík Steingríms
að „var hann allur storken i blodi. leitvdv
þeir þa vm likaman oc fvndv stijng æ þvnna
kvidnvm. tokv þeir þa j averkan oc var hann
allur ofven oc seigur“.
Þá kemur fram að ekki hafi verið aðrir
heimilismenn á Egilsstöðum þegar dauða
Steingríms bar að höndum en „cecilia oc sa
dreingur sem med henni hafdi legid fram
hia bonda hennar lifanda.“ Munurinn á
áverkalýsingunum er lítt skiljanlegur. Ekki
verður annað séð en líkskoðunin frá 1540 sé
á allan hátt trúverðuglega gerð. Hinn nýji
vitnisburður frá 1543 ber þess öll merki að
vera tilbúinn. Þá er það mjög ólíklegt að á
Egilsstöðum hafi ekki aðrir verið í heimili
en hjónin Sesselja og Steingrímur auk
Bjarna Skeggjasonar.
Hinn dómurinn frá 7. September 1543 er
þó enn ótrúlegri. Þar er hún dæmd sönn að
sök að hafa drepið mann sinn. Bjarna er að
engu getið. Fé hennar hálft er dæmt
konungseign. Síðan kemur fáheyrt dóms-
ákvæði. „Enn ef svo kynne til at bera at
fyrgreind cecilia kæmiz æ adra hvora
domkirkivna þa skylldi hvn med fri æ dom
kirkivnne vera medan hun þar væri firir
konvngz ualzmanne. Enn samt halfa hennar
peninga vder konvngen þo hvn þangat
kæmiz. oc erfingiana skylldvga at selia
konvngenum fyrstum þessa jord halfa.“56
Hér er tvennt sem vekur athygli. Það
fyrra er að ekki er vitað til að það hafi
nokkurn tíma verið í íslenskum lögum að
óbótafólk gæti borgið lífi sínu með því að
ná kirkjugriðum. Kirkjugrið veittu aldrei
sakaruppgjöf. Þetta mun vera eina þekkta
dæmi um slíkt og full ástæða til að efast um
að dómur með slíku ákvæði hafi nokkum
tíma verið kveðinn upp. Hitt endurspeglar
frekar ástæðu málatilbúnaðarins. Það er það
skilyrði að erfingjarnir séu skyldugir að
selja konunginum fyrstum þessa jörð hálfa.
Það sem hér hefur verið nefnt gefur
tilefni til að rengja þessi tvö skjöl en fleira
kemur til. í öðru skjalinu eru taldir upp
dómsmennirnir57 „þorir sveinzson. gizvr
helgason. jon magnusson. svarner log-
rettumenn. hiallte gvdbrandzson. bjorn
stefanzson og oddr nvpsson.“
í hinu skjalinu sem gert er sama daginn
eru eftirtaldir dómsmenn58 „Bjarni ellendz-
son. Þorer Sveinzson. Asbiorn arnason.
Þorsteinn Þordarson. Magnus eigilsson. Jon
152