Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Blaðsíða 83

Finnur N. Karlsson
Gömul blöð frá Asi í
Fellum
s
Héraðskjalasafni Austfirðinga á Egils-
stöðum eru varðveitt tvö kver sem
sennilega hafa slitnað upp úr bók með
skjölum sem vörðuðu kirkjustaðinn As í
Fellum. Eldra kverið hefst á staðarúttekt frá
28. maí 1668. Tilefnið var að Brynjólfur
biskup Sveinsson, sem keypti jörðina 1662,
gaf hana kirkjunni til ævarandi eignar.
Biskup átti þá að baki erfið mál vegna dóttur
sinnar. Gjöfin ber upp á sama árið og hann
gerði Þórð Daðason (sem Brynjólfur nefnir
oftast Ragnheiðarson) að einkaerfingja
sínum enda börn hans fallin frá þegar hér er
komið sögu. Það kom í hlut Hjalta Jóns-
sonar, umboðsmanns biskups hér eystra, að
afhenda eignina og sr. Einars Jónssonar að
taka við. Mér er ókunnugt um hvort sjálft
gjafabréfið, skrifað á kálfsskinn með 9
heilum og hangandi innsiglum, hefur
varðveist en samkvæmt vísitasíubók var það
enn í kirkjunni 1777.
Staðarúttektin er að ýmsu leyti merkilegt
plagg, bæði innihald hennar og aldur
handritsins. Eftir því sem best er vitað er
þetta elsta frumrit í Héraðsskjalasafni
Austfirðinga og vekur furðu að það skuli
hafa fengið að hafa friðinn hér fyrir austan í
þær ríflega þrjár aldir sem liðnar eru síðan
það varð til. Samrit er að finna í bréfabókum
Brynjólfs biskups Sveinssonar með annarri
rithönd en sömu eiginhandarundirskriftum.
Skjalið hefur því verið gert a.m.k. í tvíriti á
Ási, annað verður eftir í kirkjunni en hitt
lætur Brynjólfur binda inn í bréfabók sína.
í staðarúttektinni er kirkjunni lýst með
öllu sem í henni er, þá bæjarþorpinu; bænum
sjálfum, skála, baðstofum tveim, ónstofu,
skemmuhúsi, fjósi og hlöðu og „húskorni“
fram af fjósinu. Niður á vellinum er lambhús
ásamt hlöðu, kofa þar fram af og litlum
fjárhúsum og einu húsi enn sem þó er
hálffallið. Þar liggur gamall kirkjustigi.1
En lítum nú á kirkjuna, skrúða og áhöld
^Önnur skjöl í þessu kveri eru afrit eldri gagna, svo sem vísitasíu Brynjólfs frá því í ágúst 1669. Síðasta plaggið í kverinu er ekki heilt,
vantar aftan á. Þar er lýst vísitasíu frá 23. ágúst 1672. Yngra kverið er frá 1679 og geymir uppskriftir eldri skjala: „Áskirkju jörð Fjallssel
áhrærandi“. Á aftasta blaði og á næsta blaði á undan því kemur fram að þessi syrpa, sem hefur verið tekin saman vegna þrætumála, hefur
upphaflega verið sjö blöð og vantar því eitt blað framan á. Kverið endar á yfírlýsingu Stígs nokkurs Þórarinssonar um að Áskirkja eigi
Fjallssel í Fellum en ekki hann. Þessa yfirlýsingu er einnig að finna í síðasta bindi bréfabókar Brynjólfs biskups Sveinssonæ; sögð
uppskrifuð eftir Alþingisbókinni. Með kverunum tveimur fylgir stakt blað, máð, götótt og svo fúið að það rétt hangir saman. Það hefur að
geyma lögfestu sr. Bjarna Einarssonar, væntanlega vegna deilna um hvað tilheyrði staðnum (landamerkjum er lýst). Lögfestan hefur farið
fram 2. apríl 1695 en skrifuð á þetta blað og staðfest 23. júlí 1702. Staka blaðið er því yngra en kverin tvö ogbrotið stærra en á þeim.
81