Jökull - 01.12.1972, Blaðsíða 16

.... Miðvikudaginn þann 2. þ. m. lagði
mökkinn hér fram yfir með svo miklum reyk
og bláma, að varla sást bæja á milli, og brenni-
steins saft svo, að alt það fínasta í túnum og
útvallendi alhvítnaði upp og alt gras visnaði
liérumbil til þriðjúngs, að undan tekinni elt-
ing, sem ekkert sér á. Sagt er, að ljár muni
ekki verða borinn að túnum á út-Síðunni og
öll jörð er þar yfir að líta hvít, þegar á
hana blasir héðan. Allr fénaðr fyllir sig hér á
mýrunum, samt hefir málnytupeníngr mist nyt
hérumbil til þriðjúngs og smjör svo þurt sem
á vetrardag. Það er ímyndun okkar, að eldrinn
sé í rénun.“
Því er bætt við í Þjóðólfi, að yngri fregnir
staðfesti aðalatriðin í bréfi þessu, en þann 24.
liafi jörð „verið farin að lifna við aptr, að
minstakosti yfirlits, og málnyta búin að ná sér
aptr að mestu, enda hafi og verið kuldakast þá
dagana er öskufallið kom“.
í íslendingi segir svo 18. júlí 1862, bls. 56:
„Eldur uppi í óbyggðum. Skaptfellingar og
Rangæingar hafa flutt þá fregn suður hingað,
að síðan mánudag, 30. f. m., hafi reykjarmökk-
ur geysi mikill sjest norður f Skaptárjökli, inn
í óbyggðum. Þeir fullyrða, að ekki sje hann í
Skaptárjökli sjálfum, heldur lengra norður, t.
a. m. í Odáðahrauni eða Trölladyngju eða
einhversstaðar þar um svæði. Vjer vitum ekki
meir um það. En víst er loptið undarlegt þessa
daga og veðurlagið fremur undarlegt og eldgos-
legt. Það er einhver dumbungur, einhver molla
yfir öllu. Það er eins og byggðirnar leggi við
eyrun og sje að hlusta á hvað gerist þar inn
frá, en engum hugsast að forvitnast um hvar
eldurinn er, eða livernig hann hagar sér. Það
er enda líklegt, að gos þetta, hvort það er mikið
eða lítið, verði í haust kunnugra í Edínborg og
London, en í Reykjavík eða á Akureyri." Síðar
er þess getið (31. júlí, bls. 57), að vart hafi
„orðið við öskuryk, einkurn í Skaptafells- og
Rangárvallasýslu og úti í Vestmannaeyjum.
Ein fregn sagði, að eldur væri uppi á tveim
stöðum, og mundi annar vera í Dyngjuf jöllum
hinum syðri, en annar í Trölladyngju".
í Norðanfara Nr. 13—14, júlí 1862, bls. 54 er
skrifað um gosið:
.... „Nokkrir lialda að það hafi upptök
sín í Skaptár- eða Síðujökli eða fyrir ofan
svo nefnd Skaptárgljúfur. Aðrir halda það
hafi upptök sín norðan Vatnajökuls í Trölla-
1 4 JÖKULL 22. ÁR
dyngjum eða þar í öræfum. Svo er sandfallið
sagt mikið á Síðunni, að hætt væri að verja
tún, og málnyta svo rír, að úr 70 ásauðum
fengust aðeins 6 merkur mjólkur í mál. Einnig
hefir svo verið skýrt frá af mönnum úr Skaga-
firði, er fóru til fiskkaupa á Suðurland, að svo
hafi móðan og mistrið verið þar mikið um há
dag og í heiðskíru veðri, að ekkert sást til
bæja fjórðung mílu í burtu. Vegna norðanátt-
arinnar hefir lítið borið á því hjer, nerna það
viljað til dag og dag.“ Síðar er sagt í sama
blaði (bls. 63), að þess sé helzt getið til, að
gosið muni vera „einhversstaðar sunnanvert 1
Vatnajökli“.
Vitað er (sjá bls. 16), að enn var eldur uppi
í eldstöðvunum framan af ágústmánuði 1862,
en engar fregnir eru af gosinu síðar á árinu.
Eldar virðast þó liafa vakað þarna fram á næsta
ár og jafnvel fram á árið 1864. í bréfi til Þjóð-
ólfs austan úr Meðallandi, dags. 18. maí 1863,
birt 10. júní, bls. 131, segir:
„Hér er sumstaðar ótukt í gemsum; þeir fá
hnúta um hnjáliði og skjökta í hnjánum; þó
kveðr meira að því á úng-nautkindum, vetr-
úngum helzt og kálfum; líka fær margr
(maðr?)1) fætlu og hnúta um liðamót, svo það
keyrir venju fremur úr hófi. Mun víst mega
fullyrða, að það sé eptirstöðvar af eldi þeim
í fyrra. Það hafa hér sumir fyrir satt, að lifa
muni enn þá eldr þar sem hann var í fyrra,
því menn þykjast hafa séð það víst um nætr.
Ekki hefi ég séð það fyrir víst, en óvenjulega
skýbólstra hefi ég séð í sania stað.“
29. júlí s. á. segir í Þjóðólfi, bls. 157: „Þess
var getið í Þjóðólfi í vor, að í næstu sveitunum
fyrir austan Mýrdalssand hefði sézt reykjar-
mökkr í óbygðum, um sömu stöðvar, eins og í
fyrra, þ. e. borið í fjallið Kaklbak, sunnan úr
Meðallandi. Allan f. m. mun samt lítið eða
alls ekki hafa borið á þessu; en þegar rignínga-
tíðinni linti, sem gekk allan fyrri hluta þ. m.
fram til kvölds 13. þ. m., þá var það þegar
hinn næsta morgun, að um upp komu sólar var
hún rauð sem blóð, og eins að sólarlagi um
kvöldið. Bæði þann dag og alla dagana fram
1) Orðið innan sviga og með spurningar-
rnerki hefur annaðhvort staðið óskýrt í bréfinu
eða þá að ritstjórinn liefur gizkað á, að þarna
sé átt við menn.