Jökull - 01.12.1972, Blaðsíða 25

8. mynd. Jaðar Trölla-
hrauns við fellið um 1.5 km
norður af Dór.
Fig. 8. The edge of Trölla-
hraun about 1.5 km. N of
Dór,
Photo: S. Tliorarinsson.
og þar, en það hefur víðast runnið yfir úfið
undirlag, þar sem eru eldri hraun, og er það
ein orsök þess, að það er víða apalhraun. Sums
staðar hafa eldár rutt sig eftir að þær hafði
,,lagt“ og eru slikir hraunstraumar jafnan
erfiðir yfirferðar. Mér virðist þó, að bæði de
Fontenay og aðrir þeir, sem lýst hafa Trölla-
hrauni, geri of mikið úr því, hversu ferlega
torfært það sé. Flest er afstætt, og víst er þetta
hraun víða torfært, miðað við helluhraun, og
einnig miðað við gömul og sandorpin apal-
hraun, en á báðum þeim stöðum, þar sem ég
kom að því, var það auðgengara miklu en
Hekluhraunin frá 1947 og 1970 og á köflum
gat það talist greiðfært.
Sá „niðvana foss“, þar sem Tröllahraun fell-
ur niður í Heljargjá, er um 60 m breiður, litlu
breiðari en liraunstrengurinn, þar sem það fer
aftur út úr gjánni. Þar sem það rennur vestur
með Gjáfjöllum, mun það á kafla hafa runnið
yfir vatnsósa sanda eða leirur, því þar er nokk-
uð af litlum, reglulega lögðuðum gervigígum á
hrauninu.
Þess var áður getið, að hraunið væri með
nokkuð annarlegu yfirbragði. Mikill hluti þess
er kafloðinn og jafnloðinn af gráhvítri skóf.
Heitir sú á vísindamáli Stereocaulon vesuvian-
um. Veit ég ekki annað hraun svo jafnloðið
af þessari skóf, en á Lambafitarhrauni frá 1913
er hún einnig mjög áberandi. Að dæma af lýs-
ingum de Fontenay’s og Pálma ætti að hafa
verið minna um þessa skóf þá en nú sums
staðar í hrauninu, enda hátt upp í hálfa öld
síðan þeir voru þarna á ferð, en af mynd 3 í
áðurnefndu riti Niels Nielsens, sem tekin er af
Ljóshólum 1927 og sögð vera af Hágöngu-
hrauni, en er auðsæilega af Tröllahrauni, er
hraunið þar með sama gráhvíta lit og það nú
hefur. Lítið er um annan gróður í hrauninu.
A leiðinni yfir það norður af Dór sá ég á stöku
stað smjörlauf, grávíði og músareyra, einkum
nærri hraunjaðrinum.
Þess skal að lokum getið hér, í sambandi við
gíga og hraun, að á ökuleiðinni frá Jökulheim-
um norður að Tröllagígum austur af Dór er
ekið yfir hraun, sem eru ónákvæmlega teiknuð
á jarðfræðikortinu Miðsuðurland. Hraun þessi
hafa komið upp í tveimur lítilfjörlegum gíga-
röðum og er sú vestari eldri. Sú yngri er í mjó-
um sigdal og grunnum, og er þar nyrzt agnar-
lítill hraunbleðill, sem runnið hefur niður með
vesturbarmi sigdalsins, en litlu sunnar kemur
upp í sömu gígaröð hraun, sem mun vera um
3,5 km á lengd og hefur runnið aðeins út yfir
vesturbarm sigdalsins. Hraun þessi eru að lík-
indum forsöguleg.
Ólíklegt er, að hin sundurslitna Tröllagíga-
röð hafi nokkurn tíma verið virk öll í einu.
Hvar á henni gosið hófst, verður ekki sagt
með vissu, en stefnan á gosmekki fyrstu dag-
anna bendir þó fremur til þess, að það hafi
verið á gígaröðinni G—J og öruggt er, að þar
um slóðir var eldur uppi, þegar Grímur Thom-
sen og félagar hans voru við Hágöngur í önd-
JÖKULL 22. ÁR 23