Jökull - 01.12.1972, Blaðsíða 17

til fimtudags 23. þ. m. var loptið fullt með
mistr og sólin svo döpr um hádag, að það var
opt, að hún gaf hvorki eðlilegt skin né skugga,
þó að skýalaust væri í kríng; um sólarupprás
og sólarlag var jafnan roði á sól, þegar hún
rann í heiði, og svo var einnig að rnorgni 23.
þ. m. var þá mikill roði á sól fyrst urn rnorg-
uninn, og brá fyrir öðru hverju fram yfir miðj-
an morgun, en hún óvenju döpr og hét skin-
laust allan þann dag; síðan hefir ekki borið á
neinu þessleiðis á sólu né lopti. Hvergi hér
syðra né eystra hefir orðið vart öskufalls, —
enda hefir veðrstaðan verið stöðug vestanátt og
útræna liér syðra og eystra frá 23. þ. mán.
Menn hafa tekið eptir þessum missmíðum á
lopti og sól víðsvegar um norðr- og vestrland
og einnig á franska herskipinu Danaé, sem nú
fór kríngum landið á þessu tímabili, en austan
yfir Mýrdalssand eru eigi ýngri fregnir en frá
13. þ. m., var þá eigi orðið vart neins ösku-
falls þar um sveitir, né misbrests á jörðu eða
málnytu; það eina sem þóktu afbrigði, að jarð-
eplagras í görðum var íarið að skrælna upp
og verða svart, eins og eptir norðanveðr með
frosti á hausti; svona fór einnig jarðeplagrasið
þar um sveitir í fyrra á meðan eldrinn var
uppi.“
24. ágúst segir í Þjóðólfi (bls. 165—166) enn-
fremur: „Af eldgosi því, sem fyrr var getið,
hafa enn ekki borist neinar nákvæmar fregnir.
Engin missmíði sáust á lofti fjær né nær frá
23. f. mán. þartil sunnudaginn 2. jj. m., þá var
enn mjög mikið eldmistr um allt austrloptið,
sólin rauð sem eldr um morgun og skinlaus
allan daginn, og þó skýjalaust allan daginn og
bjart yfir. Þenna dag var liér kuldi af austri
landnorðri og eins hafði verið eystra um Rang-
árvallasýslu, varð þá vart öskufalls á 1 eða 2
fjallabæjum í Mýrdal hérnamegin við Steigar-
háls og á innstu bæum í Fljótshlíð, og þó eigi
að miklum mun, sást einnig öskumóða á ofan-
verðum Eyjafjallajökli, er þar blasir beint við.
Hafði að vísu ferð orðið um dagana næstu á
eptir austan yfir Mýrdalssand, en engra missmíða
getið um þau héruð, enda var þess eigi von, ef
þar hefir verið sama veðrstæða (af austri land-
norðri), því sé eldsupptök þessi eins og næst
varð komizt í fyrra, um öræfin norðvestan
undir Vatnajökli eðr þeim hluta hans, er nefn-
ist ýmist Síðujökull eða Skaptárjökull, en öll
líkindi eru til að svo sé, þá gat öskufallið eigi
náð til neinna þeirra héraða, nema máske 2—3
efstu bæjanna í Skaptártungu.“
I bréfi úr Skaptártungu, dags. 11. ág., birt í
Þjóðólfi 25. ág., bls. 176, segir m. a.; „Ekkert
vitum vér heldren vant er, um eldinn, og víst
er um það, að vér hér upp til fjallanna höfurn
ekkert til hans séð í vor, eða sumar, en Meðal-
lendíngar þykjast hafa séð hann líkt og í fyrra.
Hér er samt opt að sjá sem loptið sé fullt af
móðu og mistri, en ekkert er það á við mikla
blámann i fyrra; — en mjög er hér þurka-
samt.“
Fleira nefna blöðin ekki um gos fyrr en
undir áramót 1864. Þá birtist eftirfarandi fregn
í Þjóðólfi, 21. des. 1864, bls. 29; „Eldmóðu eða
öskumóðu á jörðu þókti víða verða vart uni
mánaðar mótin Septbr.—Oktbr. þ. á., helzt á
hvítu sauðfé þar sem það var á beit, er það
varð krýmótt í frarnan og aptr á háls. Eptir
því sem haft er í almæli, þá varð þessa vart
um efri sveitirnar í Rangárvalla-, Arnes- og
Ivjósarsýslu, um syðri sveitirnar í Borgarfirði á
íjallabæum, og einnig vestr í Staðarsveit, eptir
því sem síra Sveinn Níelsson skrifaði oss 12.
okt. þ. á......Austan af Síðu er oss skrifað
16. f. mán. á þá leið: „Það leit út fyrir í haust,
að uppi væri eldrinn á fjallabaki hér, því
óvenjulegr blámi var hér yfir allt meir en í
viku og sást víða á sauðfé. Samt veit ég ekki
að það hafi gjört neinn skaða.“ Blaðið bætir
því við, að hvergi annars staðar hafi verið
getið um neinn skaða af þessu öskuryki.
Ofangreindar frásagnir frá árinu 1863 eru,
að mínu viti, óræk sönnun þess, að eldar hafi
vakað áfram það ár í eldstöðvunum frá 1862.
Einnig má telja mjög líklegt, að þar hafi einnig
verið eldur uppi haustið 1864. Sé svo, hafa 2
ár og 3 mánuðir liðið frá því þetta gos hófst
og þar til eldar þess slokknuðu með öllu. En
vafalítið er, að löng hlé hafa orðið á eldvirkn-
inni, og er undir slíkum kringumtæðum ætíð
álitamál, hvað telja beri eitt gos. Gildir þetta
einnig um Surtseyjargosið og Mývatnselda, og
raunar einnig um Heklugosið 1766/68.
STAÐSETNING ELDSTÖÐVANNA
Af ofangreindum blaðafregnum má sjá, að
mönnum var framan af næsta óljós lega eld-
stöðva þeirra, er voru virkar sumarið 1862,
enda kvartað undan því í íslendingi 18. júlí,
JÖKULL 22. ÁR 1 5