Jökull


Jökull - 01.12.1972, Blaðsíða 62

Jökull - 01.12.1972, Blaðsíða 62
Tvennt hlífir jöklinum frá allri þessari geisl- un. I fyrsta lagi hallar Bægisárjökull mót norðri (sjá Mynd 4), og um mitt sumar fær hann að- eins 84% af þeirri sólargeislun, sem fellur á láréttan flöt. I öðru lagi endurkastast mikill hluti sólargeislunar frá yfirborði jökulsins. Að- eins 30—45% af geislun á láréttan flöt nær niður í jökulinn. Langbylgjugeislun út frá bráðnandi jökli er fasti, og geislun, sem jökull fær frá skýjum, var fundin með hjálp reynslu- bundins samhengis við skvjamagn (3. líkingu að framan). Varmastreymi i lofti Lofthiti yfir bráðnandi jökli er meiri en fast við jökulyfirborð og varmaorka berst niður að jökli, en hraði þessa orkustreymis er háður hita- stigli og vindhraða. An vinds, sem þyrlar lofti eftir yfirborði jökuls, verður engin bráðnun, eins og ekkert rof er í lygnu vatni. A sama hátt er þrýstingur vatnseims í lofti yfir jökli oftast meiri en við jökulyfirborð, vatnseimur berst niður að jökli, þéttist, þéttivarminn leysist úr læðingi og bræðir jökulísinn. Uppgufun er sjaldgæf frá bráðnandi jökli, því að loft er sjaldan svo þurrt, að eimþrýstingur minnki upp frá jökulísnum. Til þess að geta reiknað þessa orkuþætti þarf að mæla lofthita, loftraka og vindhraða í nokkrum hæðum yfir jökli. Siðan má finna heildarleysinguna, sem orkuþættirnir valda, og bera niðurstöður saman við mælda leysingu á jöklinum. Ekki er unnt að mæla leysingu nákvæmlega yfir skamman tíma og því verður að gera slíkan samanburð yfir nokkra daga. Hinn fræðilegi hluti greinarinnar að framan skýrir frá kenningum um fyrrgreinda orkuþætti og ræðir, hvernig beri að haga mælingum, svo að fræðilíkön komi að notum við útreikn- inga á orkustraumunum. Hér er notað líkan Monins og Obukhovs (1954), sem liefur ekki verið almennt notað við orkustraumsmælingar á jöklum. Líkanið liefur þann kost að taka tillit til þess, hvernig eðli vindróts breytist með stöðugleika lofts og áhrif þess á varmastreymi. Á miklum ísbreiðum má finna aðstæður, sem fullnægja kröfum, sem slík líkön eru reist á, en aðstæður eru ekki svo einfaldar á Bægis- árjökli. Þrátt fyrir þessa annmarka má draga þá ályktun, að niðurstöður af líkani Monins og 60 JÖKULL 22. ÁR Obukhovs hafi verið nær réttu lagi en fengj- ust frá öðrum einfaldari líkönum. Niðurstöður Meginniðurstöður eru birtar í Mynd 5, 6, 7 og Töflu 1. Ekki er unnt að leggja strangt mat á niðurstöður einstakra daga, heldur ber að líta á hina stóru drætti. Á Mynd 5 og 6 sést, að dregur úr sólargeislun, þegar líður á sumar, en á móti því vegur, að endurkast minnkar. Auk þess vex skýjamagn fram eftir sumri og afkoma langbylgjugeislunar batnar. Heildarafkoma geisl- unar er því nokkuð jöfn allt sumarið. Sveiflur í sumarleysingu frá degi til dags stafa því að mestu leyti af sveiflum í varmastreymi frá lofti. Varmastreymið vex, er líður á sumarið, sam- tímis því að vindhraði, liitastig og loftraki vaxa; einkum er greinileg fylgnin við vindhraða. Á Mynd 7 og Töflu 1 má sjá, að hlutur varma- streymis í leysingu vex, er líður á sumar, og í lok athugunartíma sést, að reiknuð leysing breytist næstum í öfugu hlutfalli við afkomu geislunar. Sérstök athygli skal vakin á því, að dagana 2.-5. júlí 1968 var hæð yfir íslandi og sólgeislun mikil, en hlutur varmastreymis óvenju hár eftir árstíma. Átt var suðvestlæg og hlý. Sumarið 1968 var afkoma geislunar nokkuð betri en árið áður (Mynd 5), vegna þess að meðalendurkast jökuls var minna (0.54) en sumarið 1967 (0.63). Orsakir þess má rekja til ólíkrar lofthringrásar þessi tvö sumur. Fyrra sumarið var norðanátt algeng og fylgdi henni oft snjókoma, sem jók endurkast jökulsins. Hins vegar dró norðanáttin einnig úr varmastreymi, svo að allt sumarið olli geislun mestri leysingu Jjrátt fyrir verri afkomu geislunar en sumarið 1968. 1 sunnanátt vex hlutur varmastreymis og nær yfirhönd yfir geislun, er líður á sumar. Almennt má segja, að geislun er mikilvægari þáttur í sumarleysingu norðan lands en sunn- an. Stefna jöklanna og allar breytingar á endur- kasti vegna sumarsnjókomu eða sandfoks eru því mikilvægari Jiar en sunnan lands. Jöklar nyrðra hafa hreiðrað um sig í dalbotnum, vita flestir norður og skýla sér fyrir sól. Norðanátt ber þeim ákomu að vetri, snjó sem eykur end- urkast að sumri og hafáttin dregur tir varma- streymi frá lofti. Sandfok og öskufall gætu orð- ið norðurlandsjöklum skeinuhættari en suður- jöklum. Sunnanátt ber töluverða ákomu, en
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.