Tímarit UNIFEM - 01.01.2008, Blaðsíða 35

35
Uppbygging úr rústum: Suður-Súdan
aðstæður kvenna þær
verstu í austur-afríku
Staða kvenna og barna í Suður-Súdan hefur
verið verst allra í Austur-Afríku, að Sómalíu
undanskilinni. Samfélagsþátttaka kvenna er
auk þess lítil vegna langvarandi ófriðar.
Afleiðingarnar fyrir konur eru m.a. þessar;
flestar misstu eiginmenn sína, um 90%
kvenna hafa ekki hlotið skólagöngu og eru
ólæsar og tíðni mæðradauða er sú hæsta í
heiminum. Í ofanálag er skortur á lífsvið-
uværi, hreinu vatni og heilsugæslu. Ungar
stúlkur fá lítil tækifæri til að byggja upp
eðlilegt líf og eru enn seldar í hjónaband
eða þvingaðar til að giftast ungar. Í Suður-
Súdan er stúlka reyndar líklegri til að deyja
við fæðingu barns síns en hún er að ganga
eða ljúka skóla. Talið er að í dag hafi nær
helmingur stúlkna á aldrinum 6 til 16 ára
aldrei gengið í skóla. Þrátt fyrir að kveðið sé
á um jafnrétti í lögum standa konur enn verr
að vígi en karlar, sem líka búa við mjög þröng-
an kost og litla von, en mismunun gagnvart
konum er að finna á öllum stigum samfélags-
ins. Á stríðsárunum var ofbeldi gegn konum
viðvarandi, og er enn mjög algengt. Auk þess
þurftu þær að líða vinnuþrældóm, nauðganir
og þvinguð hjónabönd. Þetta þurfa margar
þeirra að lifa með á meðan þær byggja upp
lífið að nýju. Sérstaklega erfið er staða þeirra
mörgu kvenna sem gengu, sjálfviljugar eða
var rænt, í lið uppreisnarfylkinga og eiga nú
hvergi höfði að halla í uppbyggingarferli
landsins.2
Friðurinn viðkvæmur
Suðurhluti Súdans nær yfir mjög stórt land-
svæði og er nú, samkvæmt friðarsamning-
unum frá 2005, sjálfstjórnarsvæði með eigin
stjórn. Fólki þar mun gefast kostur á að kjósa
um sjálfstæði árið 2011 og Súdan gæti þann-
ig klofnað í tvö ríki en mikill meirihluti íbúa
hefur lýst því yfir að hann vilji sjálfstæði frá
Khartoum. Það gæti reynst ríkisstjórn lands-
ins dýrkeypt vegna olíu sem er á svæðinu, en
boranir eru núna í höndum erlendra fyr-
irtækja, og margir telja að það gæti leitt til
ófriðar að nýju. Í dag er ástandið mjög erfitt
fyrir íbúa svæðisins; vegir, hús, vatnsbrunnar,
skólar, sjúkrahús, markaðir, akrar – allt er
meira og minna í niðurníðslu. Eftir mörg ár á
flótta eða í flóttamannabúðum skortir fólk
oft kunnáttu og menntun til að reisa samfé-
lagið úr rústum. Enn gætir líka óöryggis. Suð-
ur-Súdan á landamæri að Norður-Úganda og
uppreisnarmenn þaðan fara reglulega yfir
landamærin og hindra uppbyggingarstarf.
... en samt er von
Þrátt fyrir mikil vandamál ríkir jákvæðni í
huga margra í Suður-Súdan og á hverjum
degi snúa æ fleiri frá öðrum landshlutum og
nágrannalöndunum til baka. Það sem af er
árinu hafa 58 þúsund flóttamenn snúið aftur
til Suður-Súdan, en alls hafa rúmlega 270
þúsund snúið aftur síðan 2005 með aðstoð
Flóttamannastofnunar SÞ. Rúmlega helm-
ingur þeirra sem koma tilbaka er konur sem
hafa haldið til í flóttamannabúðum í Úganda,
Mið-Afríkulýðveldinu, Eþíópíu og Keníu.3
Með hjálp hjálparsamtaka og alþjóðlegra
stofnana hafa konur í Suður-Súdan byrjað að
leggja grunninn að uppbyggingu samfélags-
ins. Stúlkum er í auknum mæli veittur
aðgangur að skólum og konur hafa öðlast
nýja kunnáttu og tekið að sér mörg störf sem
áður voru á hendi karla. En það er margt sem
enn þarf að bæta. Sérstaklega er nauðsyn-
legt að styðja við og fjárfesta í verkefnum
sem efla og vernda rétt kvenna og að styrkja
þátttöku kvenna á öllum stigum samfélags-
ins. Það verður einnig að tryggja aukna þátt-
töku kvenna í áætlaðri uppbyggingu lands-
ins og þróun heilsugæslu og menntunar.4
Kristjana Sigurbjörnsdóttir
og Elín Halla Ásgeirsdóttir.
Elín Halla er starfsmaður Flóttamannastofnunar
SÞ (UNHCR). Greinaskrif eru á ábyrgð höfunda og
endurspegla á engan hátt viðhorf UNHCR.
Heimildir:
1 www.en.wikipedia.org/wiki/Southern_Sudan; The World
Factbook, Sudan. CIA; Þriggja ára og enn til friðs. Sigríður
Víðis Jónsdóttir. Morgunblaðið, 12. janúar 2008.
2 www.peacewomen.org/resources/DDR/SudanFemaleCom-
battants.pdf
3 www.unhcr.org/southsudan.html; Operationalising Pro-
tection in Sudan, Partnership and Numbers. UNHCR
Sudan – June 2008; Heimildir staðreynda: The World
Factbook, Sudan. CIA; Towards a Baseline: Best Esti-
mates of Social Indicators for Southern Sudan. New
Sudan Centre for Statistics in Association with Unicef.
NSCSA Series Paper 1/2004. May 2004. www.ssccse.org/
blog/files/Towards-Baseline.pdf
4 www.unifem-easternafrica.org/sudan
UNIFEM á Íslandi mun geta stutt verkefni í Suður-Súdan í gegnum Styrktarsjóðinn með fjár-
magni sem safnaðist í Fiðrildaátakinu. Upphæðin er jafnhá styrknum sem fer til Austur-
Kongó og nemur 13,5 milljónum króna. Val á verkefnum stendur yfir og verður það tilkynnt
í höfðustöðvum UNIFEM í New York 25. nóvember næstkomandi hvaða samtök hljóta styrk.
UNIFEM hóf samstarf við stjórnvöld og kvennasamtök í landinu í kjölfar friðarsamninga
2005. Starfið miðar að því að auka þátttöku kvenna í uppbyggingu landsins og í að tryggja
frið á svæðinu.
Það sem gerir aðkomu kvenna að uppbyggingarstarfinu erfiða er há tíðni kynbundins
ofbeldis og árásir á konur þegar þær ferðast milli staða. UNIFEM vinnur með stjórnvöldum
í suðurhluta Súdans og með smærri kvennasamtökum og grasrótarhreyfingum við að
byggja upp þekkingu og færni hjá þessum aðilum til að geta staðið við framkvæmd frið-
arsamkomulagsins og starfað saman. Mikilvægt er að þessir aðilar standi saman til þess að
fylgja á eftir ákvörðunum, stefnu og löggjöf sem stuðlar að auknum rétti kvenna og að
draga úr ofbeldi gegn konum. Svo lengi sem löggjöfinni er áfátt og refsileysi gagnvart
ofbeldi gegn konum viðgengst mun vítahringur ofbeldis ekki verða rofinn.
uniFEM kEMur að uppByggingarstarFi
í suður­súdan
©
N
ei
l
Th
o
m
as
/IR
IN Stúlka sem vinnur fyrir
frjáls félagasamtök í
Suður-Súdan fræðir um
heilsugæslu og notkun
smokka, maí 2006.