Tímarit UNIFEM - 01.01.2008, Blaðsíða 48

48
Í starfi sínu sem jafnréttisráðgjafi UNIFEM á
Balkanskaga studdi hún við kvennasamtök
á svæðinu til að koma að friðaruppbygg-
ingu í löndum sínum. Með aðsetur í Skopje,
höfuðborg Makedóníu, tókst Auði H. Ing-
ólfsdóttur líka að sannfæra stjórnvöld þar í
landi um gildi þess að taka tillit til kven-
nréttinda í fjárlagagerð á öllum stjórnsýslu-
stigum, til að stjórnvöld stæðu við skuld-
bindingar sínar í jafnréttismálum, og þannig
mætti afhjúpa misrétti milli kynjanna í land-
inu. Kristjana Sigurbjörnsdóttir hitti Auði að
máli og fékk innsýn í starf hennar þar.
Íslenskar konur hafa í nær tíu ár unnið að
jafnréttismálum og friðaruppbyggingu fyrir
UNIFEM á Balkanskaga en fyrsta íslenska
konan fór til starfa í Kósóvó árið 1999. Auður
hélt til Skopje í Makedóníu um mitt ár 2007.
UNIFEM hafði þá opnað skrifstofu í Make-
dóníu ári áður til að útvíkka starfið sem hafði
tekist vel í Kósóvó. Ætlunin var að þróa svæð-
isverkefni, sem yrði fyrst stýrt frá Skopje, fyrir
ríki fyrrum Júgóslavíu (auk Albaníu, en fyrir
utan Slóveníu). Makedónía varð fyrst fyrir
valinu þar sem Skopje er einungis í klukku-
stundar akstursfjarlægð frá Pristina, höf-
uðborg Kósóvó. Í kjölfarið var einnig opnuð
skrifstofa UNIFEM í Belgrad í Serbíu og Tir-
ana í Albaníu. Nýlega bættist svo við skrif-
stofa í Sarajevó í Bosníu-Hersegóvínu.
Þátttaka kvenna í opinberu
lífi hrundi
„Jafnréttismál í Makedóníu tengjast fyrst og
fremst því umbreytingarferli sem flest ríki
Austur-Evrópu eru nú að ganga í gegnum; að
breyta stjórnskipulagi úr kommúnisma yfir í
lýðræði og markaðshagkerfi. Eins og í mörg-
um öðrum ríkjum á þessu svæði er stefnan
sett á ESB-aðild, þótt enn sé nokkuð langt í
land með að það markmið náist. Landið er
líka að jafna sig eftir átök, þótt þau hafi verið
mun vægari en stríðin í Kósóvó og Bosníu,“
segir Auður. Hún lýsir því hvernig samfélög
ríkja í fyrrum Júgóslavíu bjuggu við ákveðna
jafnréttishugsun, en það var jafnrétti sem
kom að ofan og var miðstýrt. Það óx ekki úr
grasrótinni með kröfu um þátttöku. Hún segir
að „þegar kommúnisminn leið undir lok dró
einnig verulega úr þátttöku kvenna í opin-
beru lífi. Segja má að jafnréttið hafi aldrei náð
inn á heimilin, þannig að þessi lönd hafa að
mörgu leyti þurft að byrja upp á nýtt.“ Auður
nefnir sem dæmi að stjórnmálaþátttaka
kvenna í sumum ríkjum á svæðinu hafi hrapað
úr 20-30% niður í 1% í fyrstu kosningum eftir
fall kommúnismans.
afleiðingar stríðsins
lamandi
Auður segir að atvinnuleysi sé stór vandi og
reynslan hafi sýnt að oft missi konur vinnuna
fyrstar þegar kreppir verulega að. Heimilis-
ofbeldi í löndum Balkanskagans er falið
vandamál og lítið rætt, en rannsóknir sýna þó
að það jókst umtalsvert við stríðsátökin,
umbreytingarferlið úr einu stjórnkerfi yfir í
annað og þá samfélagslegu spennu sem
myndaðist í kjölfarið. Hún nefnir einnig að
einn anginn af arfleifð kommúnismans sé sá
að fólk sé ekki vant því að geta haft áhrif með
því að tjá skoðanir sínar og beita sér í samfé-
laginu. „Miklu máli skipti því að byggja upp
hjá konum, og kvennahreyfingum, trú á því
að þær geti haft áhrif á stöðu kvenna á svæð-
inu. Þetta er eitt af því sem UNIFEM hefur
reynt að gera.“
konur tala fyrir friði
UNIFEM leggur áherslu á að vinna með
stjórnvöldum og félagasamtökum við að
tryggja að jafnréttissjónarmiða sé gætt við
uppbygginguna í kjölfar stríðsins á Balkan-
skaga. „Þegar ég hóf störf var farin af stað
mikil vinna þar sem byrjað var að skipta
svæðisverkefninu upp í afmarkaðri verkefni
varðandi áherslur og landfræðilega afmörk-
un. Mitt hlutverk var m.a. að leiða vinnu við
að þróa einn anga sem hafði sprottið upp
innan stóra svæðisverkefnisins í heildstætt
fjögurra ára svæðisbundið verkefni undir
yfirskriftinni „Konur, friður og öryggi“ þar
sem ályktun 1325 er notuð sem hugmynda-
fræðilegur rammi utan um verkefnið. Í
þessu verkefni vinnur UNIFEM annars vegar
með hinum opinbera öryggisgeira (lögregla,
herinn, dómskerfið o.s.frv.) og hins vegar
með frjálsum félagasamtökum og grasrót-
inni. Við beindum einkum sjónum að lög-
reglunni, en þegar var komið á samstarf við
lögregluna í Kósóvó sem gekk mjög vel.“
Sem dæmi um vinnubrögð UNIFEM nefnir
Auður það verkefni að veita lögreglumönn-
um þjálfun í jafnréttismálum og hjálpa þeim
að koma á jafnréttisráðum innan lögregl-
unnar víða um landið og innleiða þá hug-
myndafræði að það skipti máli að hafa
ákveðið hlutfall beggja kynja innan þessa
geira. „Vinna með frjálsum félagasamtök-
um gekk m.a. út á að koma á samræðum
milli þjóðarbrota og byggja upp friðarhreyf-
ingar kvenna í Kósóvó, Serbíu og Bosníu.
Konur virðast oft eiga auðveldara með að
teygja sig yfir þessi landamæri heldur en
karlar. Það eru dæmi um þetta annars stað-
ar í heiminum. Konur eru oft tilbúnari að
nálgast hver aðra til að ræða saman og láta
þá ekki pólitísk deilumál flækjast fyrir sér.
Þær eru ekkert síður ósammála en karlarnir
en vilja leita að praktískum lausnum.“

að koma jafnrétti
í framkvæmd
Svæðisverkefnið á Balkanskaga gekk líka út
Að koma jafnrétti
í framkvæmd
– reynsla íslenskrar konu á Balkanskaga
Lj
ó
sm
yn
d
:
H
ar
p
a
R
u
t
H
ilm
ar
sd
ó
tt
ir