Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2009, Blaðsíða 15

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 6. tbl. 85. árg. 2009 11
Níu tilfelli af sullaveiki hafa verið greind
til þessa, flest úr gröfum miðaldra
einstaklinga sem voru jarðaðir saman
innan klausturgarðsins. Það að nánast
allir sullaveiku einstaklingarnir hafi
verið jarðaðir saman, kann að benda
til ákveðinnar skilgreiningar á þessum
tiltekna sjúkdómi og þá að þeir hafi
fengið sams konar meðferð í lifanda
lífi eða gagnvart Guði, ef dauðinn var
álitin lækning (Steinunn Kristjánsdóttir og
Cecilia Collins, í prentun).
Eins og þekkt er flyst sullaormurinn frá
hundum til manna. Hann kemur sér
síðan venjulega fyrir í einhverju líffæri og
myndar þar blöðru (Jón Ólafur Ísberg,
2005). Blaðra þessi kalkgerist með
tímanum í jarðveginum. Líktust þær sem
fundust á Skriðuklaustri mismunandi
stórum fuglseggjum. Í sumum gröfum
voru fleiri en eitt egg en það stærsta
mældist um 17 cm í þvermál. Ekki hefur
svo stór sullablaðra fundist nokkurs
staðar við fornleifarannsóknir áður, en
augljóst er að þessi einstaklingur, sem
var kona, hefur gengið með sullaorminn
í þó nokkurn tíma (mynd 3). Hann hafði
í þessu tilviki sest að í lifur hennar
en auk þess var konan með sárasótt
(Steinunn Kristjánsdóttir og Cecilia
Collins, í prentun). Leifar sullaveikiblaðra
hafa aðeins einu sinni fundist áður við
fornleifauppgröft hérlendis. Það var í gröf
fullorðinnar konu í kirkjugarðinum í Viðey
og er hún talin vera frá 18. eða 19. öld
(Hildur Gestsdóttir, 2004).
Eitt tilfelli berkla hefur verið staðfest
á beinagrind eldri konu. Kalkgerðar
leifar sjúkdómsins fundust á bringubeini
hennar. Auk berklanna þjáðist konan
af langvinnri lungnabólgu og sjá mátti
skýr merki hennar á rifbeinunum. Eitt
þeirra var brotið, sjálfsagt vegna álags
við hóstaköst, en beinið hafði ekki náð
að gróa aftur þrátt fyrir nýbeinsmyndun
(Guðný Zoëga, 2007). Sömuleiðis
hafa alvarlegar sýkingar af völdum
tannslits greinst á höfuðkúpum þriggja
beinagrinda. Þess konar sýkingar, líkt og
lungnabólga, skilja ekki eftir sig merki á
beinum nema um langvinn tilfelli sé að
ræða. Í einu tilfellinu hafði sýkingin jafnvel
dregið viðkomandi einstakling til dauða
(mynd 4).
Hvað varðar hörgulssjúkdóma þá hafa
beinkröm og skyrbjúgur einkum verið
áberandi. Einkenni um beinkröm, sem
rakin eru til skorts á kalki og D­vítamíni,
koma fram með þeim hætti að
leggjarbein handa og fóta eru áberandi
bogin. Einkenni skyrbjúgs, sem stafar af
langvarandi skorti á C­vítamíni, birtast
aftur á móti aðallega sem hrúður inni í
augntóftum hauskúpa (Pacciani, 2006,
2007).
Þær beinagrindur, sem báru einkenni um
beinkröm, voru einkum af eldri fólki en þeir
sem höfðu skyrbjúg dóu tiltölulega ungir.
Höfðu þeir allir yfirleitt aðra sjúkdóma
fyrir og því er ekki ljóst hvort skorturinn
sjálfur dró þá til dauða (Cecilia Collins,
munnleg heimild). Ein beinagrindanna,
sem bar skýr einkenni skyrbjúgs, var
einnig með skarð í góm og hefur fötlunin
getað valdið vaneldinu. Það vekur engu
að síður athygli að þessi einstaklingur
hafði náð unglingsaldri en börn, sem
fæðast með slíka fötlun, skortir getu til að
sjúga og þar með til þess að nærast með
eðlilegum hætti. Næringarskortur varð
þeim því að líkindum oftast að aldurtila
strax í bernsku nema mikið væri haft við
(mynd 5).
Mynd 3. Ríflega 17 cm stór sullablaðra fannst í kviðarholi einnar beinagrindarinnar.
Hefur sullurinn hér sest að í lifrinni.
Mynd 4. Einföld ígerð í góm vegna tannslits
gat dregið fólk til dauða.
Mynd 5. Einn einstaklingur hafði lifað til
unglingsaldurs með skarð í góm.