Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2009, Blaðsíða 47

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 6. tbl. 85. árg. 2009 43
það til áfengisvanda og kallar á frekari
greiningu (Landlæknisembættið, 2007c).
Vert er að benda á að þó þessi skim­
unartæki lúti sérstaklega að áfengisneyslu
hafa þau sums staðar verið löguð að
vímuefnaneyslu og tækin notuð til að
skima eftir vímuefnavanda.
Ef einstaklingur skimast með vímuefna­
vanda skal hjúkrunarfræðingur veita
stutta íhlutun. Þar er átt við að hjúkrunar­
fræðingur og skjólstæðingur eigi stutt
sam tal eða nokkur lengri samtöl þar
sem skoðað er hvort einstaklingurinn
hefur áhuga á að breyta vímuefnaneyslu
sinni (Landlæknisembættið, 2007b).
Árangursríkt er að beita áhugahvetjandi
samtali (motivational interviewing) í stuttri
íhlutun en þá er lögð áhersla á að
upplýsa einstaklinginn um áhættu/skaða
vímuefnaneyslunnar, ábyrgð hans á
breytingu, ráð til að breyta neysluvenjum,
upplýsa um leiðir til breytinga, sýna
einstaklingnum skilning og samhygð sem
og reyna að auka trú einstaklingsins á
eigin getu til breytinga (Rollnick, Miller og
Butler, 2007).
Afeitrun
Ef einstaklingur hefur áhuga á að
hætta vímuefnaneyslu þarf að meta
þörf hans fyrir fráhvarfslyfjameðferð.
Eins og áður hefur komið fram veldur
langvarandi vímuefnaneysla næmingu í
heila og breytingum á byggingu frumna
verðlaunakjarnans en þetta þarf að
hafa í huga þegar fráhvörf vímuefnafíkla
eru meðhöndluð. Þannig er líklegt að
vímuefnafíklar þurfi stærri skammta
lyfja en almennt gengur og gerist.
Meta þarf hvort afeitrun getur farið
fram í heilsugæslu eða hvort innlögn á
sjúkrastofnun er nauðsynleg.
Hjúkrunarfræðingar sem annast
einstaklinga í afeitrun þurfa að þekkja
fráhvarfseinkenni allra vímuefna og
öðlast færni í að meta áhrif ýmiss konar
fráhvarfsmeðferðar sem beitt er við
mismunandi vímuefnaafeitrun. Áður hefur
komið fram að vanlíðan, kvíði, pirringur,
léleg tilfinningastjórnun og streita eru
allt fráhvarfseinkenni sem koma fram
er neyslu vel flestra vímuefna er hætt.
Því er mikilvægt að hjúkrunarfræðingar
geti veitt viðeigandi hjúkrunarmeðferð
er lýtur að andlegu ástandi einstaklings
í fráhvörfum.
Lokaorð
Ljóst er að hvar sem hjúkrunarfræðingar
starfa í heilbrigðisgeiranum er líklegt
að hluti skjólstæðinga þeirra eigi
við vímuefnafíkn að stríða. Því er
mikilvægt að hjúkrunarfræðingar þekki
áhrif langvarandi vímuefnaneyslu á
lífsálfélagslega heilsu einstaklinga og nýti
hvert tækifæri sem gefst til skimunar
og samtals við einstaklinginn um áhrif
neyslunnar á líf hans, fjölskyldunnar og
samfélagsins í heild.
Heimildaskrá
Allen, K.M. (1996). Nursing care of the addicted
client. Philadelphia: Lippincott.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (1992).
International statistical classification of disease
and related health problems.Genf: World
Health Organization.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (2004).
Neuroscience of psychoactive substance
use and dependence. Genf: World Health
Organization.
Dimeff, L.A., Baer, J.S., Kivlahan, D.R., og
Marlatt, G.A. (1998). Brief alcohol screen­
ing and intervention for college students
(BASICS). New York: Guildford Press.
Heilbrigðisráðuneytið (2005). Skýrsla heilbrigðis­
ráðherra um þjónustu fyrir áfengis­ og vímu­
efnaneytendur á Íslandi. Sótt 30. október 2009
á http://www.heilbrigðisraduneyti.is/media/
Skyrslur/S131.08­vimuefna­skyr.pdf.
Koob, G.F. (2005). The neurocircuitry of addic­
tion: Implications for treatment. Clinical
Neuroscience Research, 5, 89­101.
Landlæknisembættið (2007a). Birtingarmynd
áfengisvanda. Sótt 30. október 2009 á
http://www.landlaeknir.is/lisalib/getfile.
aspx?itemid=3365.
Landlæknisembættið (2007b). Klínískar leiðbein­
ingar: Áfengismeðferð í heilsugæslu. Sótt 30.
október 2009 á http://www.landlaeknir.is/
PageID=1210.
Landlæknisembættið (2007c). Skimunartæki (sjálfs­
próf). Sótt 30. október 2009 á http://www.land­
laeknir.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=3366.
Malliarakis, K.D., og Lucey, P. (2007). Social
determinates of health: Focus on substance
use and abuse. Nursing Economics, 25, 368­
375.
McCrady, B.S., og Epstein, E.E. (1999). Addiction:
A comprehensive guidebook. New York:
Oxford University Press.
Rollnick, S., Miller, W.R., og Butler, C.C. (2007).
Motivational interviewing in health care:
Helping patients change behavior. New York:
Guilford Press.
SÁÁ (2006). Ársrit SÁÁ 2005­2006. Reykjavík:
SÁÁ.
SÁÁ (2007). Ársrit SÁÁ 2006­2007. Reykjavík:
SÁÁ.
Hjúkrunarfræðingar á Hornströndum
Ferðalög Íslendinga á heimaslóðum nutu mikilla vinsælda á
liðnu sumri, þá ekki síst vegna aðstæðna í efnahagsmálum.
Sýnu ódýrara er að ferðast innanlands en handan við höfin
og því vörðu margir sumarleyfi sínu í gönguferðir um fjöll
og firnindi. Í Látravík á Hornströndum náðust saman á
einni mynd hjúkrunarfræðingar sem voru hvorir úr sínum
hópnum en leiðir þeirra sköruðust við Hornbjargsvita. Í
öðrum hópum var starfsfólk frá Heilbrigðisstofnuninni á
Hvammstanga en í hinum fólk frá Ferðafélagi Íslands en
ferðir þess nutu mikilla vinsælda þetta árið og mátti þá einu
gilda um hvaða slóðir farið var. SBS
Hjúkrunarfræðingarnir á þessari mynd eru frá vinstri:
Sigurbjörg Geirsdóttir, Sesselja Kristín Eggertsdóttir og
Guðrún Benónýsdóttir, sem allar eru frá Hvammstanga,
Bryndís Ólafsdóttir, Reykjavík, Helga Hreiðarsdóttir,
Hvammstanga, Sigrún Sunna Skúladóttir og Sigríður
Jóhannsdóttir, báðar frá Selfossi, og lengst til hægri er
Helga Sif Friðjónsdóttir úr Reykjavík.