Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2009, Blaðsíða 53

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 6. tbl. 85. árg. 2009 49
Ritrýnd fræðigrein
lýsa einkennum þunglyndis (þunglyndiskvarði). Fullyrðingarnar
eru ýmist jákvæðar, „Ég er kát(ur)“, eða neikvæðar, „Ég hef
áhyggjur“. Þátttakendur eru beðnir um svar sem lýsir líðan
þeirra síðastliðna viku út frá fjórum svarmöguleikum og eru
heildargildi hvors hluta á bilinu 0­21 stig. Heildarfjöldi stiga á
bilinu 0­7 í hvorum hluta telst innan eðlilegra marka, 8­10 stig
gefa til kynna hugsanlegan kvíða eða þunglyndi (e. doubtful
cases), sú niðurstaða gefur ástæðu til eftirlits, en 11 stig eða
fleiri sýna líklegan kvíða eða þunglyndi (e. definite cases) og þá
gæti sjúklingur þarfnast meðferðar (Zigmond og Snaith, 1983).
Það tekur 2­6 mínútur að svara spurningunum. Þýðingin, sem
notuð var í rannsókninni, var gerð af þýðingamiðstöð nferNelson,
rétthafa listans, og prófuð á 19 sjúklingum sem gengust undir
skurðaðgerð á LSH vegna ristil­ og endaþarmskrabbameins
(Þórdís K. Þorsteinsdóttir, 2006). Innra samræmi svara
(Chronbachs­alfa) við kvíðahlutanum var 0,89 á spítala en
0,87 þegar heim var komið og í þunglyndishlutanum 0,80 á
spítalanum en 0,81 heima. Schaaber o.fl. (2000) hafa einnig
gert íslenska þýðingu sem hefur verið áreiðanleikaprófuð og
notuð í íslensku þýði (Þórunn Sævarsdóttir, 2005; Magnusson
o.fl., 2000). Þá hafa Jakob Smári o.fl. (2008) fjallað ítarlega um
íslenska gerð HADS.
Verkir voru metnir með fjórum spurningum á spítalanum og
fimm heima. Á spítalanum var spurt um hvort fólk hefði haft
verki fyrir aðgerð (stöðugt, oftast, stundum, ekki), síðastliðinn
sólarhring (já, nei) og um styrk verkja síðastliðna sólarhringa
hafi verkir verið til staðar og styrk núverandi verkja á tölukvarða
frá 0­10 (0=enginn verkur; 10=verkur gæti ekki verið verri).
Heima var spurt um verki vegna aðgerðarinnar frá útskrift
af spítala (já, nei), lýsingu á verkjum frá því heim var komið
(hef haft stöðuga verki, hef oft haft verki, hef stundum
verið með verki), verki síðastliðinn sólarhring (já, nei) og
styrk núverandi verkja og verkja síðastliðinn sólarhring á
tölukvarðanum. Tölukvarðasvörin tvö heima og á spítala voru
sameinuð í breytur sem kallast Spítalasársauki (Chronbachs­
alfa=0,727) og Heimasársauki (Chronbachs­alfa=0,874). Spurt
var hvort 12 önnur almenn einkenni hefðu valdið vanlíðan
síðastliðna 7 daga (ekki, lítilli, miðlungsmikilli, mjög mikilli).
Búnar voru til tvær breytur, önnur úr almennum einkennum
á spítala, Heildareinkenni spítala (Chronbachs­alfa=0,743) og
hin úr almennum einkennum heima, Heildareinkenni heima
(Chronbachs­alfa=0,702).
Þættir tengdir heilsu og spítaladvöl. Á spítalanum var
spurt um heilsu áður en sjúklingur greindist með núverandi
sjúkdóm (mjög góð, frekar góð, hvorki góð né slæm, frekar
slæm, mjög slæm), hvort sjúklingur væri á biðlista eftir
aðgerð (já, nei), um frestun aðgerðar á aðgerðardegi (já,
nei), um bið eftir aðgerð á aðgerðardegi (já, nei, veit ekki)
og um dvöl á gjörgæsludeild (já, nei). Heima var spurt
um fjölda daga á spítala eftir aðgerð, hvert sjúklingurinn
útskrifaðist, hvort hann hefði hafið vinnu að nýju (já, nei),
hversu vel hann hefði náð sér (mjög vel, vel, sæmilega,
illa, mjög illa), hvort aðgerðin hefði borið þann árangur sem
búist var við (já, nei) og hvort batinn væri í samræmi við
væntingar fyrir aðgerð (já, nei). Að lokum var spurt, bæði
á spítalanum og heima, um ánægju með þá umönnun sem
veitt var á spítala í tengslum við sjúkdóminn. Svarmöguleikar
voru: mjög ánægð(ur), frekar ánægður(ur), hvorki/né, frekar
óánægð(ur), mjög óánægð(ur).
Bakgrunnsspurningar. Spurt var um hjúskaparstöðu, fjölda
barna undir 18 ára aldri á heimili, kyn, aldur, hæð, þyngd,
búsetu, hvort einhver annar á heimilinu ætti við veikindi að
stríða (já,nei) eða þyrfti aðstoð við daglegar athafnir (já, nei).
Framkvæmd / gagnasöfnun
Á innskriftarmiðstöð Landspítala var sjúklingi greint frá
rannsókninni og hann spurður hvort starfsmaður rann­
sóknarinnar mætti hafa samband við hann á sjúkradeild.
Að fengnu samþykki sjúklings var haft samband við
hann á deild, rannsóknin kynnt og honum afhentur fyrri
spurningalistinn. Þess var óskað að listanum væri svarað
fyrir útskrift af spítalanum. Sjúklingar réðu því hvort þeir
fengju síðari listann afhentan á spítalanum eða hvort hann
væri póstsendur heim sex vikum eftir útskrift. Hringt var í
alla sjúklinga, jafnt þá sem tóku listann með sér heim af
spítalanum og hina sem fengu hann sendan í pósti, sex
vikum síðar og þeir minntir á að senda inn listann. Í stöku
tilfellum var hringt tvívegis í sjúklinga. Siðanefnd Landspítala
veitti heimild fyrir rannsókninni (nr. 13/2006), svo og
lækninga­ og hjúkrunarforstjórar spítalans. Rannsóknin var
tilkynnt til Persónuverndar (nr. S2969/2006).
Tölfræðileg úrvinnsla
Tölfræðiúrvinnsla fór fram með tölfræðiforritinu Statistical
Package for the Social Sciences (SPSS), 17. útg. Notuð
var lýsandi tölfræði (meðaltöl (M), staðalfrávik (sf), spönnun,
hlutfall og fjöldi) og var marktækni mæld með kíkvaðratprófi og
t­prófi. Einnig voru tengsl milli breytna reiknuð með Pearson­
fylgnistuðli sem nær frá ­1 (fullkomin neikvæð fylgni) til +1
(fullkomin jákvæð fylgni). Almenn viðmið við túlkun á tengslum
eru að fylgni á bilinu 0,1 til 0,3 er veik fylgni, 0,3 til 0,5 er
miðlungsfylgni og yfir 0,5 sterk fylgni (Burns og Grove, 2005).
Marktæknimörk eru sett við p<0,05.
Svör þeirra 416 þátttakenda, sem svöruðu bæði spítala­ og
heimalista, eru notuð við greininguna. Skoðað var í sambandi
við allar breytur rannsóknarinnar hvort marktækur munur væri
á svörum þátttakenda út frá því hvenær heimalistanum var
svarað og var aldrei um marktækan mun að ræða. Gögnin eru
því ekki greind út frá tíma.
NIÐURSTÖÐUR
Þátttakendur
Í rannsókninni tóku þátt 228 karlar og 180 konur, 8 sjúklingar
gáfu ekki upp kyn. Sjúklingarnir fóru í eftirtaldar aðgerðir:
hjarta­ og lungnaaðgerð 62 sjúklingar (14,9%), nýrna­ og
blöðruhálsaðgerð 65 sjúklingar (15,6%), meltingarfæraaðgerð
71 sjúklingur (17,1%), í brjósklos­ og bakaðgerðir fóru 97
sjúklingar (23,3,%), hné­ og mjaðmaskipti 95 sjúklingar (22,8%)
og brjóstaaðgerðir 26 sjúklingar (6,3%).