Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2013, Blaðsíða 59

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 89. árg. 2013 55
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
til hjúkrunarfræðinga á hjúkrunarheimilum um meðvitaða og
upplýsta mannauðsstjórnun og nýtingu aðfanga. Þátttakendur
lýstu því að stór hluti vinnutíma hjúkrunarfræðinga færi í að
leiðbeina starfsfólki og að mikill munur væri á því hversu miklu
auðveldara væri að vinna með sjúkraliðum en ófaglærðu
aðstoðarfólki þar sem fagþekkinguna skorti. Fjárhagslegar
þrengingar hafa ekki síst áhrif á mannaflann og samsetningu
hans en slíkt ógnar öryggi og gæðum þjónustunnar.
Samkvæmt siðareglum Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga eiga
hjúkrunarfræðingar umfram allt skyldum að gegna við þá sem
þarfnast hjúkrunar og frumskylda þeirra er að virða mannhelgi
og velferð skjólstæðinga sinna. Þátttakendur lýstu ástandinu þó
eins og þeir væru staddir í öngstræti þar sem þeir leitast við að
tryggja gæði hjúkrunar á sama tíma og þrengir að fjárhagslega.
Hlutfall hjúkrunarfræðinga í starfshópnum skiptir máli fyrir gæði
hjúkrunarmeðferðar þar sem hærra hlutfall hjúkrunarfræðinga
leiðir til betri árangurs fyrir sjúklinga (Kim o.fl., 2009; Pekkarinen
o.fl., 2006). Sýnt hefur verið fram á að lífsgæði skjólstæðinga
á hjúkrunarheimilum eru minni og gæði hjúkrunarmeðferðar
lélegri þar sem starfa fáir hjúkrunarfræðingar (Maas o.fl., 2008a;
Rantz o.fl., 2004). Maas o.fl. (2008a) benda á að löngu sé
sannað að lágt hlutfall hjúkrunarfræðinga og annarra faglærðra
starfsmana, svo sem sjúkraliða, á hjúkrunarheimilum hafi
neikvæð áhrif á gæði þjónustunnar og skaði í raun heimilisfólk.
Segja má að hinn blákaldi raunveruleiki hjúkrunarheimila, þar
sem meirihluti umönnunaraðila er í mörgum tilvikum ófaglærður,
sé víðs fjarri hinum framsæknu mönnunarlíkönum gæðaráðs
Landlæknisembættisins í öldrunarhjúkrun (Landlæknisembættið,
2001). Þar er gert ráð fyrir að eingöngu fagmenn sinni hjúkrun á
hjúkrunarheimilum. Þessi raunveruleiki birtist hjúkrunarfræðingum
líkt og þeir væru staddir í öngstræti og það getur aftur leitt
til togstreitu í starfi. Siðferðileg togstreita á sér stað þegar
aðstæður á stofnun gera það næstum því ómögulegt að veita
hjúkrun eins og á að gera og sú togstreita er vaxandi vandamál
í hjúkrun aldraðra. Hjúkrunarfræðingar, sem einatt finna fyrir
siðferðilegri togstreitu, eiga á hættu að geta ekki tekist á við
ýmsar aðstæður í vinnu sinni. Sjálfstraust þeirra minnkar og það
hefur síðan áhrif á hvernig sjúklingum farnast (Pauly o.fl., 2009).
Hin hjúkrunarfræðilega þekking og heildræn klínísk nálgun
hjúkrunar er grunnur að árvekni hjúkrunarfræðinga og færni
þeirra til að vera greinandi og sjá hlutina í öðru ljósi. Þátttakendur
lýstu dæmum um það hvernig þekking hjúkrunarfræðinga gerir
þá færa í að hafa alla þræði í hendi sér og bregðast við á réttan
hátt. Þeir lýstu því hvernig þeir hafa yfirsýn yfir starfsmenn
og heimilisfólk og eru vakandi yfir öllu. Það sem lesa má úr
svörum þátttakenda staðfestir að þekking hjúkrunarfræðinga
er hinn raunverulegi grunnur að færni þeirra og árangri í starfi
(Canam, 2008; Hamilton og Campbell, 2011). Hjúkrun er
margþætt starf í breytilegu umhverfi sem felur í sér samvinnu og
samþættingu verkefna fyrir einstaklinga og hópa (Allen, 2007;
Katrín Blöndal o.fl., 2010). Mikilvægt er að hjúkrunarfræðingar
sjálfir, stjórnendur í heilbrigðisþjónustu og ráðamenn geri sér
grein fyrir og standi vörð um framlag hjúkrunarfræðinga til
gæðaheilbrigðisþjónustu. Með aukinni hjúkrunarþyngd aldraðra
á hjúkrunarheimilum þarf að styrkja þjónustu fagmanna í hjúkrun
(Lyons o.fl., 2008; Maas o.fl., 2008a, 2008b). Nú þegar gera
viðfangsefni hjúkrunarfræðinga á hjúkrunarheimilum tilkall til
færni þeirra og þekkingar í stjórnun og forystu og er einsýnt að
sú krafa mun eingöngu vaxa í framtíðinni. Þessar niðurstöður eru
í takt við niðurstöður erlendra rannsókna sem sýna að markviss
stjórnun og fagleg forysta í hjúkrun skiptir sköpum fyrir gæði
hjúkrunar á hjúkrunarheimilum (Flynn o.fl., 2010; Heath, 2010;
Venturato og Drew, 2010). Þær staðfesta þá hugmyndafræði
sem rannsóknin byggist á þar sem gæði taka mið af öryggi og
hagkvæmni (Donabedian, 2007). Hlutverk hjúkrunarfræðinga er
ekki eingöngu að uppfylla þarfir skjólstæðinga beint heldur einnig
að sjá til þess að það sé gert (Henderson, 1976; Nightingale,
1860/1969). Mikilvægt er að taka tillit til þessa í grunnnámi
og framhaldsnámi í hjúkrunarfræði og við skipulagningu
hjúkrunar og mannahald. Rannsaka þarf betur hvernig best
megi styrkja störf hjúkrunarfræðinga og samstarfsfólks þeirra
á hjúkrunarheimilum. Vel má vera að endurskoða þurfi verkefni
hjúkrunarfræðinga á hjúkrunarheimilum og nýta þannig betur
þekkingu þeirra í þau verkefni sem þeir eru sérstaklega
menntaðir til. Til þess að það sé unnt þarf að sama skapi að
hækka hlutfall reyndra sjúkraliða á hjúkrunarheimilum, nýta
starfskrafta sérfræðinga í öldrunarhjúkrun og skipuleggja nýjar
leiðir í samstarfi þessara aðila (Ingibjörg Hjaltadóttir o.fl., 2009;
Lyons o.fl., 2008). Af niðurstöðunum má ráða að standa þurfi
vörð um og efla hjúkrunarfræðinga í stjórnun og forystu svo að
hjúkrunarfræðileg þekking og færni nýtist sem best.
TAKMARKANIR RANNSÓKNAR
Takmarkanir rannsóknarinnar eru fyrst og fremst lítið
alhæfingargildi niðurstaðna (Sóley S. Bender, 2003).
Yfirfærslugildi þeirra er hins vegar nokkurt þar sem samhljómur
var mikill á milli áhersluatriða í rýnihópunum og hóparnar voru
alls fjórir. Rannsakendur leituðust við að vera trúir gögnunum,
gæta fyllsta hlutleysis og horfa eingöngu á viðfangsefnið út
frá því sem fram kom í svörum þátttakenda. Stuðst var við
sama spurningarammann í öllum viðtölunum og eykur það á
áreiðanleika og traustleika rannsóknarinnar.
LOKAORÐ
Grundvallarbreyting hefur orðið á hjúkrunarheimilum á undan-
förnum árum. Heimilisfólk er veikara, það hefur fjölþætta
sjúkdóma og margvísleg annars konar vandamál. Nú búa
flestallir á hjúkrunarheimilum til hinstu stundar, ólíkt því sem
áður var þegar heimilisfólk var gjarnan sent á sjúkrahús þegar
heilsan bilaði og ævilok nálguðust. Rekstur hjúkrunarheimila
hefur ekki verið endurskoðaður í ljósi þessara staðreynda.
Aðstandendur hafa heldur ekki vitneskju um þetta. Niðurstöður
þessarar rannsóknar staðfesta að styðja þarf við og styrkja
gæði hjúkrunar á hjúkrunarheimilum með tilliti til veikara
heimilisfólks sem þarf fyrst og fremst þjónustu fagmanna.
Það þarf ekki frekar vitnanna við, nægar sannanir eru fyrir
mikilvægi faglegrar hjúkrunar á hjúkrunarheimilum. Einmitt nú
er rétti tíminn til að taka málin föstum tökum en boltinn er hjá
ráðamönnum og fjárveitingavaldinu. Þetta staðfesta nýlegar
úttektir Landlæknisembættisins á nokkrum hjúkrunarheimilum
á höfuðborgarsvæðinu (Landlæknisembættið, 2011a, 2011b,
2011c, 2011d). Við þá vinnu mætti nýta tillögur starfshóps
Alþjóðaráðs öldrunarlækninga og öldrunarfræða (Tolson