Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2013, Qupperneq 13

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 89. árg. 2013 9
virðingu stéttarinnar en ræðir annars um
efnið frá sjónarhóli stéttabaráttu og hvort
sú barátta skili á endanum fleiri krónum
í launaumslagið. Þótt ekki megi draga
of víðtækar ályktanir af skrifum þessara
tveggja kennara tel ég að þau gefi svolitla
innsýn í hversu grunnt opinber umfjöllun
um siðferðileg álitamál hefur rist hér á
landi – fyrr og síðar.
Nýja fagmennskan
James L. Muyskens (1988) heldur því
fram að það þurfi ekki að felast þversögn
í því að hjúkrunarfræðingar leggi niður
störf til þess að knýja á um bætt kjör.
Hann segir verkfall geta samræmst
faglegum skyldum hjúkrunarfræðinga
gagnvart sjúklingum, meðal annars
vegna þess að hjúkrunarfræðingar
skilgreina sig sem málsvara sjúklinga
og fremsta í flokki þegar kemur að því
að standa vörð um hagsmuni sjúklinga.
Hann telur það engum vafa undirorpið
að það sé hluti af starfsskyldum
hjúkrunarfræðinga að stuðla að bættum
gæðum hjúkrunar. Verkfallsrétturinn sé
þeirrar náttúru að honum verði ekki beitt
í tíma og ótíma (Muyskens, 1988). Þá
telur Muyskens það beinlínis óraunsætt
að tengja ekki saman gæði þjónustunnar
og kjör fagmannsins. Að áliti hans er hin
óleysanlega þversögn, sem lýst var hér
að ofan, ekki til:
Baráttan fyrir hærri launum og betra
starfsumhverfi er órjúfanlegur hluti hinnar
sameiginlegu ábyrgðar fagstéttarinnar
(Muyskens, 1988).
Að lokum er vert að gaumgæfa umfjöllun
Sigurðar Kristinssonar um hina nýju
fagmennsku. Samkvæmt orðanna
hljóðan er þar rætt um nýjustu hugmyndir
fræði manna um fagmennskuhugtakið og
þýðingu þess í samtímanum. Þær endur-
spegla þróun fagmennskunnar frá hinum
sjálfstæða fagmanni til hugmynda um hinn
samvirka fagmann sem gerir liðsheild og
samvinnu að lykilatriði í störfum sínum.
Hinn nýi fagmaður er sjálfsgagnrýninn,
stundar faglega ígrundun og finnur til
ábyrgðar gagnvart samfélaginu (Sigurður
Kristinsson, 2011). Hér virðist mér
skilgreining fagmennskunnar hafa verið
löguð að nýjum vinnubrögðum sem felast
í samvinnu fagmanna, oft í svokallaðri
teymisvinnu, þar sem fagmenn með ólíka
menntun og færni leggja krafta sína
saman skjólstæðingunum til hagsbóta.
Slík samvinna krefst þess væntanlega
að látið sé af titlatogi, til dæmis í
heilbrigðisþjónustunni, og fagmenn
séu fullfærir um að vinna saman á
jafnréttisgrundvelli.
Ekki verður annað ráðið af þessari
lýsingu en að fagmanneskja, sem
tileinkar sér viðhorf og gildi af þessu
tagi, sé afar meðvituð um ábyrgð sína
gagnvart faginu, skjólstæðingunum og
samfélaginu, hafi til að bera faglegan
metnað og öðlist með verkum sínum
traust og trúnað samfélagsins.
Niðurstaða
Ég tel litlum vafa undirorpið að
verkfalls rétturinn geti verið fagstéttum
jafn nauðsynlegur og öðrum starfs-
stéttum í samfélaginu. Í fyrsta lagi telst
verkfallsrétturinn til almennra mann-
réttinda. Í öðru lagi er frumskylda
fagmann eskjunnar ekki aðeins við
skjólstæðing sinn heldur einnig við að efla
gæði fag mennskunnar fyrir samfélagið
allt. Þess vegna felst engin þversögn í
því að fagmaðurinn leggi niður störf til
þess að knýja á um betri kjör. Með öðrum
orðum er krafan um betri kjör í fullu
samræmi við faglega ábyrgð stéttarinnar.
Í þriðja lagi rennir hugmynd Koehns
um siðferðilegt lögmæti sem forsendu
trausts í garð fagstéttar enn styrkari
stoðum undir það sem þegar hefur
verið nefnt. Fagmanneskja sýnir í verki
umhyggju sína fyrir skjólstæðingnum,
hefur sjálfræði til að forgangsraða með
hagsmuni skjólstæðingsins að leiðarljósi
og ber sanna ábyrgðartilfinningu og
samfélagsvitund í brjósti. Í ljósi þessa
getur hún vafalítið staðið frammi fyrir því
að telja nauðsynlegt tímabundið að fórna
minni hagsmunum til þess að tryggja
meiri þegar til lengri tíma er litið með því
að leggja niður störf.
Fagstéttir starfa ekki í tómarúmi. Þær hafa
skyldur við samfélagið, skjólstæðinga
og framþróun fagsins. Hið skuldbundna
lífsstarf kann að bera í sér nauðsyn þess
að leggja niður störf tímabundið í dag
svo að skjólstæðingum verði betur sinnt
í framtíðinni. Í ljósi þess að fagstéttir inna
af hendi þjónustu sem er samfélaginu
lífsnauðsynleg kann almannahagsmuna,
til lengri tíma litið, að vera betur gætt
með því að beita verkfallsvopninu.
Heimildir
Eiríkur Brynjólfsson (1997). Athugasemd við
þversögn. Ný menntamál, 15 (4), 47.
Elín Blöndal (2003). Vernd verkfallsréttarins
skv. 74. grein stjórnarskrárinnar. Tímarit
lögfræðinga, 53 (3), 273-306.
Koehn, D. (1995). The Ground of Professional
Ethics. Abingdon: Routledge.
Muyskens, J.L. (1988). The Nurse as an
Employee. Í Joan C. Callahan (ritstj.), Ethical
Issues in Professional Life, bls. 309-314.
Oxford: Oxford University Press.
Sigurður Kristinsson (1993). Skyldur og
ábyrgð starfsstétta. Í Róbert H. Haraldsson
(ritstj.), Erindi siðfræðinnar. Reykjavík:
Rannsóknastofnun í siðfræði.
Sigurður Kristinsson (9. des. 2011). Fagmennska
sem siðfræðilegt hugtak. Fyrirlestur á fundi
Siðfræðistofnunar.
Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands (1995). Reykjavík:
Forsætisráðuneytið.
Þorbjörn Broddason (1997). Verkfallsréttur
kennara: Óleysanleg þversögn? Ný
menntamál, 15 (2-3), 20-21.
Þórunn Sveinbjarnar-
dóttir er meistaranemi
í hagnýtri siðfræði.


