Skólavarðan - 01.11.2010, Side 41

41
Skólavarðan 5. tbl. 2010skóLAstARf
í stefnu skólans og fullorðnir ættu að vera fyrirmyndir um samskipti
innan kennslustofu og hvetja og styrkja allt skólasamfélagið til þess að
halda í heiðri slík samskiptaviðmið.
Þegar kemur að nemendum er mikilvægt að kenna þeim sjálfsvitund,
sjálfsstjórn, félagsvitund, samskiptafærni og ábyrga ákvarðanatöku.
Þessir lykilþættir félags- og tilfinningatengdrar færni skapa grunn að
hæfni nemenda til þess að takast á við einelti. Þeir tengjast og skarast á
ýmsa vegu. Að þekkja og hafa stjórn á tilfinningum til að geta brugðist
við ágreiningi á rólegan og yfirvegaðan hátt krefst sjálfsvitundar og
sjálfsstjórnar. Að sýna þolgæði og umburðarlyndi, kunna að meta það
sem er ólíkt og eiga samskipti við jafnaldra sem einkennast af samhygð
krefst félagsfærni. Samskiptafærni felur meðal annars í sér að geta
stofnað til og viðhaldið vináttu og öðrum samböndum eða tengslum.
Það sama á við um getu til þess að standast félagslegan þrýsting um að
hvetja til eða taka beinan þátt í einelti og að snúast til varnar fyrir
þolendur eineltis.
Að nota lífsleikni í baráttu gegn einelti
Aðferðir sem ná til skólans í heild:
Mat
Nauðsynlegt er að meta stöðu innan hvers skóla til að reyna að fá
heildarmynd af líðan nemenda, tíðni og eðli eineltis. Sjá t.d. Skóla-
brag www.nams.is/pdf/saman_spurn.pdf (könnun úr bókinni Saman í
sátt – leiðir til að fást við einelti og samskiptavanda í skólum). Fleiri
matstæki eru til.
Að vera vakandi fyrir vandanum
Allir fullorðnir sem vinna með börnum þurfa að hafa hlotið einhvers
konar þjálfun í að bregðast við eineltistilfellum. Starfsfólk skóla,
nemendur og foreldrar þurfa að vita hvað felst í einelti og þekkja ólíkar
birtingarmyndir þess. Hér má benda á ofannefnda bók, Saman í sátt.
Reglur og tilkynningaferli
Rannsóknir hafa sýnt að þegar náðst hefur sameiginlegur skilningur
meðal starfsfólks innan skóla á því hvernig beri að skilgreina einelti
og vinna gegn því geti tíðni eineltis lækkað umtalsvert. Til að stuðla að
skólaanda þar sem einelti er ekki liðið er nauðsynlegt að setja reglur
þar að lútandi. Þær þurfa að vera skýrar og skriflegar. Dæmi um slíkar
reglur: Við leggjum ekki aðra í einelti. Við reynum að hjálpa þeim sem
eru lagðir í einelti. Við bjóðum þeim sem eru skildir útundan að vera
með. Við látum vita heima eða í skólanum þegar við vitum að einhver
er lagður í einelti. Í þessu sambandi er mikilvægt að hafa í skólum
skipulegt ferli sem felur í sér að nemendur geti gert viðvart um einelti
nafnlaust.
Skólareglur
Í skólareglum er oftast að finna atriði sem snúa að aga og hegðun.
Þar ætti að koma skýrt fram að einelti sé ekki liðið og jafnvel hverjar
afleiðingar gætu orðið fyrir gerendur. Forðast ætti harðneskjulegar
refsingar sem geta haft þveröfug áhrif. Viðurlög ættu frekar að vera í
formi viðtala sem hjálpa geranda að gera sér grein fyrir því sem hann
hefur gert rangt og þeim skaða sem hann hefur valdið þolanda sem
og hvernig hann getur látið af andfélagslegri hegðun sinni. Finna má
leiðbeiningar um viðtalstækni í þessum anda í bókinni Saman í sátt.
Eftirlit fullorðinna
Allir staðir sem rannsóknir hafa sýnt að líklegir séu til að einelti þrífist,
svo sem skólalóðir, og búningsklefar, ættu ávallt að vera undir vökulu
eftirliti fullorðinna starfsmanna.
Til að ná viðunandi árangri í baráttu gegn
einelti verður virðing að vera lykilþáttur í
skólamenningunni. Fullorðnir ættu að vera
fyrirmyndir um samskipti innan kennslustofu
og hvetja og styrkja allt skólasamfélagið til
þess að halda í heiðri slík samskiptaviðmið.
Glíman við einelti
í skólum byggist á
heildstæðri nálgun
á vandanum.