Þjóðmál - 01.12.2012, Síða 47

46 Þjóðmál VETUR 2012
álitinu kemur fram að fræðimenn hafi vakið
athygli á þeirri þversögn sem felist í þeirri
staðreynd að norrænu ríkin (e . Scandinav ian
countries) séu meðal þróuðustu lýðræðis-
ríkja heims, þar sem rík áhersla sé lögð á
þátttöku almennings í samfélagsmálum og
frjálsum félagasamtökum, á sama tíma sem
þjóðaratkvæðagreiðslur sem lýðræðislegur
valkostur séu fádæma sjaldgæfar . Bæði
stjórnmálamenn og stjórnmálafræðingar
benda á að sú hætta sé fyrir hendi að aukin
notkun þjóðaratkvæðagreiðslna geti ógnað
þeirri stjórnmálalegu hefð sem myndast
hefur á Norðurlöndum en hún byggir á
málamiðlunum og vilja til samstarfs þvert á
stjórnmálaleg viðhorf .
Í áliti Feneyjanefndarinnar um hug mynd-
ir um frekari ákvæði um þjóðaratkvæða-
greiðslur í finnsku stjórnarskránni kemur
fram sú skoðun að rýmki Finnar heimildir
í þessum efnum sé nauðsynlegt að í slíku
ákvæði séu reglur um orðalag, framsetningu
og skýrleika þeirra spurninga sem lagðar yrðu
fyrir almenning . Sérfræðingar nefndarinnar
telja að varhugavert sé að breyta ríkjandi
fyrirkomulagi þar sem einungis er gert ráð
fyrir þjóðaratkvæðagreiðslum í alstærstu
málum, s .s . um aðild að Evrópusambandinu .
Nefndarmenn benda þó á að við þessar
kringumstæður, þegar sérfræðingar telja
ekki réttlætanlegt að mæla með einni aðferð
umfram aðra, hljóti ákvörðunin að byggjast
á pólitískum vilja nauðsynlegs meirihluta .
IV .
Umfjöllun sérfræðinganna um stöðu, völd
og kjör forseta lýðveldisins Finnlands er all -
ítarleg og snýst um að hrekja fullyrðingar
um að Finnar búi við einhvers konar út-
gáfu af forsetaræði (e . semi-presidential
rule), svipuðu og viðgengst í Frakklandi . Í
al menn um athugasemdum sérfræðinganna
um hugsanlegar breytingar á stöðu forsetans
er lögð áhersla á þýðingu þess að hann
sé kjörinn beinni kosningu af þjóðinni .
Sérfræðingarnir telja valdalaust embætti illa
samrýmast lýðræðislegu umboði þjóðkjörins
forseta .
Í álitinu segir að þótt ákvörðun um aðferð
við forsetakjör, bein eða óbein kosning, sé
í höndum stjórnmálamanna megi færa
fyrir því þungvæg rök að ekki eigi að
hverfa frá þjóðkjöri í embætti forseta .
Erfitt geti reynst að sætta almenning við
það að frá honum sé tekinn réttur til að
velja sér þjóðhöfðingja . Sérfræðingarnir
fullyrða að enginn vilji axla ábyrgð á slíkri
réttarskerðingu og benda á þróunina í
Frakklandi máli sínu til stuðnings (bls . 12) .
Í öðru lagi benda nefndarmenn á að það sé
vel þekkt fyrirkomulag í öðrum löndum að
þjóðhöfðingi kosinn beinni kosningu hafi
takmörkuð völd . Þeir nefna Austurríki,
Ísland og Írland í þessu sambandi . Í þriðja
lagi telja sérfræðingarnir ráðlegt að halda
stöðu og hlutverki forsetans óbreyttu í ljósi
þeirra markmiða sem Finnar hafi sett sér við
mögulega endurskoðun stjórnarskrárinnar,
þ .e .a .s . að komast hjá rofi í stjórnskipun
landsins þótt unnið sé að uppfærslu á orðalagi
ákvæða stjórnarskrárinnar og almennri
nútímavæðingu hennar . Sérfræðingarnir
telja ráðlagt að hrófla ekki við þeim
völdum sem forsetinn hafi samkvæmt
núgildandi stjórnarskrá . Forsetinn geti í
krafti stöðu sinnar miðlað málum og staðið
vörð um stjórnskipunina ef stjórnmálin
lendi í öngstræti og hrun blasi við . Við
þær kringumstæður sé embætti forseta
lýðveldisins trygging fyrir stöðugleika sem
og sveigjanleika .
V .
Kaflinn um skipulag og samskipti
löggjafarvalds og framkvæmdavalds er
stuttur og snýst um að rekja vandann
sem getur hlotist af „smásmugulegum“ og
ítarlegum stjórnarskrárákvæðum .