Þjóðmál - 01.12.2012, Qupperneq 57

56 Þjóðmál VETUR 2012
þjóðarframleiðslu á mann . Þjóðarframleiðsla
endurspeglar svo gjarna þjóðartekjur svo
að eðlilegt þykir að í þeim löndum þar sem
tekjur fólks eru almennt hærri en annars
staðar hafi það áhrif til hækkunar á verði fyrir
heilbrigðisþjónustu hvort sem hún er einka-
eða ríkisrekin . Þannig er heilbrigðiskerfið
í Sviss og Lúxemborg mun dýrara fyrir
skatt greið endur en til að mynda á Íslandi .
Hið sama gildir vitaskuld um Bandaríkin .
Þjóðartekjur á mann þar eru meðal þeirra
hæstu í heimi þannig að eðlilegt er að heil-
brigðiskerfið taki mið af því . Samkvæmt út-
reikningum alþjóðlega ráðgjafarfyrirtækisins
McKinsey skýrir þjóðarframleiðsla á mann
88% af útgjöldum til heilbrigðismála á milli
OECD-landa . Háar þjóðartekjur skýra því
drjúg an hluta af hinu dýra heilbrigðiskerfi í
Bandaríkjunum .
Sú staðreynd dugar hins vegar ekki til að
skýra allan umframkostnaðinn . Sam kvæmt
nýjustu tölum frá OECD verja Banda ríkja-
menn vel yfir 17% af þjóðar framleiðslu til heil-
brigðiskerfisins, en næstu lönd fyrir neðan, t .d .
Sviss og Holland, í kringum 12% . Hér munar
því u .þ .b . 45%, sem er vitaskuld verulegur
munur . Íslendingar verja rúmum 9% . Því
er rétt að skoða hvaða þættir kunna að ráða
því að heilbrigðisþjónusta í Bandaríkjunum
er dýrari en reikna mætti með út frá háum
þjóðartekjum .
Vinnuveitandi borgar,
ekki starfsmaðurinn
Í seinni heimsstyrjöldinni var mikill hiti í efnahagslífi Bandaríkjanna . Eitt af því sem
stjórnvöld gerðu til að draga úr verð bólgu var
að setja þak á launahækkanir . Þessi inngrip
stjórnvalda leiddu til þess að vinnuveitendur
fóru að bjóða heilsutryggingar sem hluta af
launakjörum . Þar með má með nokkurri
einföldun segja að rofið hafi verið hið beina
samband sem verið hafði á milli læknis og
skjólstæðings . Skyndilega var kominn milli-
liður, þ .e . vinnu veitandi . Að auki tóku þessar
tryggingar í mörgum tilfellum að þróast
í þá átt að vera fyrirfram greidd þjónusta
fyrir hefðbundna læknisþjónustu sem fólk
greiddi áður fyrr jafnharðan við hverja lækn-
isheimsókn eða smáaðgerð . Þetta hefur svo
smám saman gert það að verkum, ólíkt því
sem áður var, að lítill hvati er orðinn fyrir fólk
að fara til þess læknis sem býður hagstæðasta
verðið . Nóg er að sýna tryggingarskírteinið
til staðfestingar á að þjónustan og lyf verði
greidd af viðkomandi tryggingafélagi . Þá
vantar einnig upp á hvata hjá lækninum að
leita ódýrari meðferðarlausna og lyfja . Trygg-
ingafélagið borgar reikninginn hvort sem er,
a .m .k . að mestu leyti .
Ekki nóg með að vinnuveitendur gegni
þessu furðulega milliliðahlutverki heldur
þurfa starfsmenn ekki að greiða skatt af þeim
hlunnindum sem í heilsutryggingu felast .
Það getur jafnvel verið hagstæðara fyrir
starfsmann að hafa lág laun en góða heilsu-
tryggingu heldur en há laun og borga heilsu-
trygginguna sjálfur .
Ótal aðilar, þar á meðal Milton Friedman,
Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði, hafa talið
þessi skattafríðindi hafa ráðið miklu um
hversu fljótt þetta óheppilega kerfi festist
í sessi og lagt til að ráðast þyrfti í samstillt
átak til að vinda ofan af því, t .d . með því að
skattleggja heilsutryggingar í boði vinnu-
veitanda eins og laun til móts við lækkunar á
sköttum almennt .
Fljótlega eftir að vinnuveitendur tóku að
sér hlutverk þessa milliliðar í heil brigðis-
þjón ustunni tóku heilsu trygg ingar að hækka
mun skarpar en áður hafði þekkst og einnig
hraðar en kostnaður vegna heilbrigðis þjón-
ustu í öðrum löndum . Á þá stað reynd hafa
fjölmargir hagfræðingar og þjóðfélags gagn -
rýnendur bent, t .d . Friedman og Gary Becker,
einnig Nóbelsverðlaunahafi í hag fræði .
Annar óæskilegur fylgifiskur þess fyrir-