Þjóðmál - 01.12.2012, Síða 84

Þjóðmál VETUR 2012 83
hátt . Gunnar Þór ritar einfaldan og skýran
texta og setur flókin mál fram á þann veg að
opnuð er skarpari sýn á þetta mikla átakamál
en áður hefur verið gert . Menn rita um
Íslandssöguna hver frá sínum sjónarhóli og
saga uppkastsins hefur mjög verið mótuð
af hinum hörðu persónulegu átökum sem
urðu milli manna vegna
þess . Eins og gjarnan er
hefur frekar verið rætt um
manninn en málefnið .
Í bókinni Vonarstræti
(húsið sem um ræðir hefur
nú verið flutt að Kirkju-
stræti) segir Ár mann
Jakobsson frá Skúla Thor-
odd sen og konu hans Theo-
dóru, for feðrum sínum, og
þátt töku hans (eða þeirra)
í nefndinni sem fór héðan
til Kaup manna hafnar til
að semja við Dani um
texta sem aldrei er kall-
aður annað en uppkastið og ætlað var að
koma í stað stöðulaganna frá 1871 . Skúli
veiktist áður en viðræðunum lauk en auk
Theodóru sátu Bjarni Jónsson frá Vogi og
Ari Jónsson Arnalds yfir honum í Kaup-
manna höfn . Skúli skapaði sér sérstöðu á
lokastigum viðræðnanna í apríl 1908 og
stóð ekki að uppkastinu þegar fulltrúarnir
í millilandanefndinni samþykktu það 6 .
maí . Hinn 14 . maí 1908 hittust íslensku
og dönsku nefndarmennirnir í níunda og
síðasta sinn og rituðu undir uppkastið . Þá
voru liðnir tveir mánuðir og sex dagar frá
því að fyrsti fundur um málið var haldinn í
Kaupmannahöfn .
Hinn 6 . maí var teningunum kastað
meðal þeirra sem tóku þátt í viðræðunum
í Kaup mannahöfn . Bjarni frá Vogi sendi
skeyti til félaga síns í Reykjavík: „Upp með
fán ann . Ótíðindi!“ Bjarni brá sér um borð
í milli landaskipið Ceres í Kaupmannahöfn
og hinn 12 . maí steig hann á land á
Seyðisfirði og efndi til baráttufundar gegn
niðurstöðunni sem lá enn án undirritunar
í Kaupmannahöfn . Hann sigldi með Ceres
norður fyrir land til Reykjavíkur, efndi
til fundar á Akureyri 15 . maí, 19 . maí á
Ísafirði og kom til Reykjavíkur 22 . maí
en daginn áður hafði Ari
Arnalds komið til landsins .
Samninganefndin sjálf,
án Skúla, sem lá veikur
í Kaupmannahöfn, kom
ekki til landsins fyrir
nokkrum dögum síðar .
Gunnar Þór segir:
Skeyti með uppkastinu
í heild sinni var sent
frá Kaupmannahöfn til
Íslands fimmtudaginn
14 . maí . Samkvæmt frá-
sögn Ísafoldar var það
„langlengsta sím skeytið
sem hingað hefur komið sunnan um
sæ“, 746 orð og kostaði hvorki meira né
minna en 261 krónu og 10 aura . Beint
samband við útlönd var ekki gefið . Árið
1910 voru meðal árslaun vinnufólks til
sveita 200 krónur . Komið var með skeytið
á skrifstofu Ísafoldar við Austurstræti
skömmu fyrir klukkan tvö síðdegis og
þar biðu fimm menn, einn frá hverju
Reykjavíkurblaðanna, til að afrita það .
Þeir luku verkinu um þrjúleytið . Þá ræstu
menn prentvélar og klukkan fjögur var
hafist handa við að bera fregnmiða frá
blöðunum um bæinn .
Hér er þessi texti birtur meðal annars til að
sýna hve skýr frásögn höfundar er . Hann
fjallar ekki eingöngu um hin stórpólitísku
átök og þátttakendur í þeim heldur dregur
einnig upp þjóðlífsmynd og bregður ljósi á
sjálfstæðisbaráttuna í heild .