Frón - 01.06.1944, Page 7

Að yrkja á íslenzku
69
á ber og sér, enda geta þau orS hæglega rímað hvort viS annaS
í skáldskap. OrSiS bað hefur jafnmikiS megin og ráð, mala jafn-
mikiS og mála, una jafnmikiS og unna, lita jafnmikiS og líta,
mosi jafnmikiS og Mósi.
En þetta lögmál í tungu vorri er ekki nema 400 ára gamalt.
Þar áSur var sjálft sköpulag hennar aS því leyti öSruvísi, aS
sumar samstöfur voru ætíS langar, aSrar ætíS stuttar. OrS sem
hafSi stutta samstöfu varS ekki teygt, orSi sem hafSi langa
samstöfu varS ekki þjappaS saman. Tvö orS meS sama samstöfu-
fjölda gátu haft mismunandi megin. Pá var ekki sagt baó, mala,
una, lita og mösi, eins og nú, heldur bað, mala, una, llta, mösi,
allt meS stuttum sérhljóSum. (Strik yfir hljóSstaf merkir dreginn,
bogi snöggvan framburS). Okkur veitist erfitt aS kveSa aS þessu
án sérstakrar tamningar. Af því aS viS höfum nú orSiS eintómar
langar áherzlusamstöfur, finnst okkur eSlilegt aS segja annaS-
hvort una meS löngu u-i ellegar unna meS löngu n-i, en una meS
stuttu u-i og stuttu n-i er íslenzku nútímatungutaki annarlegt
og óeSlilegt. ÞaS getur þá veriS lærdómsrikt aS hlusta á framburS
manna af einhverri þjóS sem hefur stuttar áherzlusamstöfur í
máli sínu, eins og t. d. Finna eSa Tékka. Enginn Finnlendingur,
ekki einu sinni sænskumælandi, segir Kalevðla meS löngum a-um,
heldur Kálevála. Enginn Tékki segir Bénes eSa Cápek, heldur
Benes, Cápek. Raunar þarf ekki lengra aS fara en til Dana; orS
eins og alle hefur hjá þeim stutt a og stutt l.
MeSan fslendingar höfSu stuttar áherzlusamstöfur í máli sínu,
hlutu skáldin aS gæta þeirra vandlega í ljóSum sínum. OrS meS
stuttri samstöfu gat ekki fyllt sama sess og orS meS langri
samstöfu. Bragarhættir heimtuSu á sumum stöSum stuttar
samstöfur, á öSrum stöSum langar. MálfræSingar og bragfræS-
ingar geta rakiS þetta nákvæmlega og fundiS aSalreglurnar, en
samt er eins og eitthvaS vanti. Hvernig færi ef útlendur maSur
tæki sér fyrir hendur aS rannsaka stuSlasetninguna í íslenzkum
ljóSmælum? Hann gæti sett fram reglur sem eflaust væru réttar
°g óyggjandi, en hitt væri miklu hæpnara hvort honum tækist aS
h e y r a stuSlana, aS gera þá samgróna vitund sinni á sama hátt
og sá sem alinn er upp meS þá lifandi fyrir eyrunum. Eins
stöndum viS gagnvart vorum forna kveSskap, af því aS okkur
er ekki lengur áskapaSur sá »ljóSpundari« sem vegur samstöfurn-
ar. ÞaS er líkt og okkur sé fengiS í hendur steinasörvi, þar sem
misjafnlega stórir steinar séu dregnir á band af miklum hagleik,