Frón - 01.06.1944, Blaðsíða 19

Að yrkja á íslenzku
81
Hér ætti h í handa-, s í sjúkleik og s i sauSi að réttu lagi
heimting á stuðli.
Enn fremur hafa siðari skáld leyft sér það sem alveg hefði
þótt óhæft á blómaskeiði háttarins, að stuðla með svo um-
komulitlum orðum sem forsetningum eða samtengingum. Hér
eru aftur þrjú dæmi eftir Bjarna Thorarensen:
1. önd hans þó var auðug
og þegar harma
björg og vanheilsu
á brjósti hönum lágu.
2. eldi hreyfanda
undan stálsköflum.
3. Afl vex því öflga
er hann það nálgast.
Annað atriði sem ef til vill mætti einnig telja afturför,
þótt um það geti orðið skiptari skoðanir, er stytting og
einsniðing ljóðlínanna. Undir eins í fornöld meðan hátturinn
var í fullu fjöri stefndi þróunin í þá átt að gera þær fábreytilegri,
helzt þannig að fjórar samstöfur eða fimm væru í hverri. Petta
hefur síðan haldizt. Af skáldum siðari alda ætla ég að Matthías
Jochumsson hafi bezt kveðið fornyrðislag þegar honum tókst
upp. En ljóst er að hjá honum eru línurnar steyptar í færri
mótum en hjá elztu og beztu fornskáldum.
Hér verður ekki komizt hjá að drepa á það, að um síðustu
aldamót var það trú margra fræðimanna að ferkvæðar og fimm-
kvæðar línur væru réttastar og upphaflegastar í fornyrðislagi.
I5ar sem línur voru Iengri í handritum fornra kvæða — og þess
voru ærin dæmi —, voru þær taldar afbakaðar, og þótti þá
einkar æskilegt og vel til fundið að stytta þær eftir föngum og
jafna, með úrfellingum eða jafnvel orðabreytingum. Eina eddu-
kvæðaútgáfa sem almenningur á íslandi hefur haft í höndum
er því miður gerð undir áhrifum þessarar óheillastefnu. Par er
t. d. fyrri helmingur vísunnar úr Atlakviðu sem tilgreind var
áðan ortur upp og aflagaður á þessa leið:
Hvat hyggr brúði bendu,
þás okr baug sendi
varinn ulfs váðum;
hygg at vörnuð byði.
Slik meðferð veitir ekki aðeins ranga hugmynd um kvæðin
eins og þau eru í raun og veru, gerir þau sléttari og felldari,
heldur torveldir hún einnig lesendum skilning þeirra framar en
þörf er á.
Fornyrðislag á sér merkilega sögu í íslenzkum bókmenntum
og miklu meiri en hér sé nokkur kostur að rekja. Seint á 18. öld
6