Frón - 01.06.1944, Blaðsíða 56

118
Orðabelgur
annaS að finna en ævisöguágrip einstakra manna. Á löngum
köflum eru ævisagnabrotin svo þurr og stuttaraleg, aS þau eru
lítiS annaS en hrein og bein upptalning lítt merkilegra smáatriSa.
Pær tilraunir til yfirlits sem koma fyrir á stöku staS eru bæSi
of fáar og ná allt of skammt til þess aS úr öllum þessum
sparSatíningi skapist nokkur heildarmynd af sögu þjóSarinnar
á 17. öld.
Sá kafli bókarinnar sem bezt er saminn og rækilegastur, eru
fyrstu 100 blaSsíSurnar, þar sem lýst er stjórnmálaástandinu í
upphafi aldarinnar, Oddi biskupi Einarssyni, lögmönnum og
fulltrúum konungs fram um 1630. En allur þessi kafli er tekinn
aS mestu orSréttur úr annarri bók, úr Mönnum og menntum
sama höfundar. 1 þeirri bók var sú sagnaritunaraSferS sem hér
er beitt a. m. k. skiljanleg, ef ekki eSlileg, en þaS mætti virSast
liggja í augum uppi, aS svo er ekki, þegar um heildarsögu lands
og þjóSar er aS ræSa. Auk þess ber þessi kafli afgang bókarinnar
ofurliSi, eins og bezt sést á því aS hann nær aSeins yfir fyrstu
30 ár aldarinnar, en er helmingur allrar stjórnmálasögunnar aS
fyrirferS. Loks mætti benda á, aS þó aS Menn og menntir sé
góS bók og gagnleg um marga hluti, þá ætti ekki aS vera loku
fyrir þaS skotiS aS hagnýta sér þær niSurstöSur, sem höfundur
hennar hefur komizt aS, á annan hátt en aS prenta beinlínis upp
úr henni alla þá kafla sem hægt var aS koma aS. Slík vinnu-
brögS hljóta aS vekja óþægilegan grun um aS höfundi hafi veriS
mest í mun aS ljúka verkinu sem fyrst án of mikillar fyrirhafnar.
Þegar þeim tíma sleppir sem Menn og menntir fjalla um,
verSur ævisögustíllinn enn greinilegri og þurrari. Þarna koma
koll af kolli ævisögur allra biskupa og lögmanna, ásamt helztu
æviatriSum danskra konungsfulltrúa. 1 allri þessari mannfræSi
mætti nú ætla aS einhver tilraun væri gerS til aS gera grein
fyrir valdi íslenzku höfSingjastéttarinnar, þó ekki væri nema
aS lýsa því hvaSa ættir fóru helzt meS auS og völd á 17. öld.
En ekkert orS sést í þessa átt, því síSur aS reynt sé aS skýra
breytingu þá á afstöSu höfSingja til konungsvaldsins, sem ágerist
smátt og smátt á öldinni, efnarýrnun og almenna hnignun hinna
gömlu höfSingjaætta. Allt þetta hefSi þó veriS þarfara og fróS-
legra en meginiS af þeim smáatriSum sem til eru tínd úr
ævisögum embættismanna.
Annar meginþáttur bókarinnar, Menning og menntir, er
ennþá áþreifanlegra dæmi um þaS hvernig ekki á aS skrifa