Frón - 01.06.1944, Qupperneq 30

92
Jón Helgason
gefa þau. Hins vegar er það ekkert skilyrði til að biðja guð
að maður eigi ráð á alls kyns gæðum. Jafnvel allslausir menn
geta beðið guð, og gott hvort þeir hafa ekki einmitt verið bæn-
heitastir allra.
Sérhver íslenzkur ljóðasmiður mun minnast einhverra atvika
þegar stuðlar og rím hafa knúið hann til að komast öðruvísi að
orði en hann hefði helzt kosið, nota miðlungi gott orð í stað
hins bezta. Þess mun jafnvel mega finna dæmi að skáld hafi
látið stuðla teygja sig til að fullyrða það sem þau vildu í raun
og veru aldrei sagt hafa. Mér þykir líklegt að séra Matthías
Jochumsson hafi verið í tölu þeirra manna sem sárast hafi fundið
til umkomuleysis og einstæðingsskapar íslenzku þjóðarinnar.
»Eitt er landið ægi girt yzt á Ránar slóðum, fyrir löngu litils virt,
langt frá öðrum þjóðum. Um þess kjör og aldarfar aðrir hægt
sér láta, sykki það í myrkan mar mundu fáir gráta«. Enginn þarf
að ímynda sér að höfundur þessa raunalega erindis hafi gert
sér háar hugmyndir um veg íslendinga í öðrum löndum. En hvað
skeður? Séra Matthías þýðir kvæði Grundtvigs um móðurmálið
og snýr því upp á íslenzku, og þá bregður skyndilega svo við
að tungumál hins ægi girta lítilsvirta lands er orðið frægast í
heimi:
Móðurmál vort við fossa og fjöll,
þín frægð ber af sérhverri tungu.
Séra Matthías vissi ofboð vel að frægð íslenzkunnar er sú að-
hana tala um 100 000 manna, og í mesta lagi aðrar 100 000 vita
að hún er til. En hér þurfti f í höfuðstaf, og skáldið sagði
vísvitandi stórkostleg ósannindi. Eða ef til vill reyndi hann að
friða samvizku sína með því að frægð og ágæti væru náskyld
hugtök, og mætti því nota orðið sem almennt lofsyrði. Fullyrð-
ingin væri samt í hæpnasta lagi. Og öllum málnotendum,
skáldum jafnt og öðrum, ætti að geta komið saman um að meiri
þörf er að hvessa og skerpa merkingar orðanna en að gera þær
Ioðnar og óskýrar.
Yfirleitt hygg ég að við höfum fram til þessa sopið seyðið
af þeim illu áhrifum sem rimur og vikivakakvæði með sínum
óhófsama dýrleik höfðu á málsmekk manna. öllu mátti, ef svo
bar undir, fórna fyrir hljóminn; merkingar orðanna mátti teygja
eins og hrátt skinn, jafnvel færa myndir þeirra úr lagi. Einnig
eftir að dýrleikakröfur linuðust virðist mér þess gæta meir hjá.