Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.04.2016, Blaðsíða 20

20 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.4. 2016
H
ún er strax ánægð að fá okkur,
nýtt fólk, í búðina til sín, hún
Salima Aizhanova sem rekur
verslun í þorpinu Kokpekty í
Austur-Kazakstan.
Kazakstan er níunda stærsta land veraldar,
stærri en öll Vestur-Evrópa samanlagt. Aust-
ur-Kazakhstan er eitt 14 svæða sem landinu er
skipt upp í, en svæðið er nærri tvisvar sinnum
stærra en Ísland að flatarmáli. Tilgangur ferð-
arinnar var reyndar ekki bara að fylgjast með
fjölbreyttu mannlífi og skrásetja það heldur að
hafa eftirlit með þingkosningum sem fram fóru
í landinu í mars.
Salima reynir umsvifalaust að selja mér
hugmyndina um að setjast að í þorpinu. Þarna
hafi hún sjálf búið alla tíð og líði vel.
Í versluninni kennir ýmissa grasa. Gúmmí-
stígvél blasa við í röðum þegar inn er komið.
Enda algengasti skófatnaður bæjarbúa. Að-
eins hluti gatnanna í þessum litlu þorpum er
lagður malbiki. Minni götur eru eitt moldar-
svað og þaktar pollum á þessum árstíma og því
vissara að vera vandlega búin til fótanna.
Í bænum Kokpekty búa víst nærri sex þús-
und manns. Við heimsækjum líka nokkra ná-
grannabæi þar sem búa allt niður í 2-300
manns á hverjum stað. Íbúarnir eiga það sam-
eiginlegt að vera ákaflega stoltir af landi sínu
og sveitinni sem þeir búa í. Flestir eru aldir
upp þarna og hafa aldrei séð neina ástæðu til
eða ekki haft tækifæri á að fara neitt. Atvinnu-
leysi er talsvert en fólkið ber sig vel og er svo-
sem vant því að bjarga sér.
Þorpsbúar vilja mikið úrval
Salima keypti verslunina Aruzhan fyrir
rúmum 20 árum og hefur staðið vaktina síðan.
Eftir að Sovétríkin liðu undir lok og Kazakstan
varð lýðveldi gat fólk eignast fyrirtæki. Salima
ákvað að hefja eigin verslunarrekstur.
Ísskápar og frystikistur eru áberandi í
versluninni auk smærri heimilistækja. Í fyrstu
var hún aðeins með heimilistæki en nú segir
hún að þorpsbúar vilji meira úrval, ekki sé
hægt að reka verslun bara með þessar dýrari
og stærri vörur. Nú selji hún í bland matvöru,
sjónvörp, ísskápa, minni heimilistæki, stígvél
og ýmislegt fleira sem íbúa þorpsins gæti van-
hagað um. Hún á líka til sófa og meira að segja
eldhúsinnréttingar. „Ég seldi ísskáp í morg-
un,“ upplýsir hún okkur um þegar ég spyr
hvernig viðskiptin gangi.
Verslunin er ekki nema á að giska 50 fer-
metrar. Á undraverðan máta kemst fyrir ótrú-
legt magn af vörum þarna inni. Ég ákveð að
spyrja ekkert út í uppröðun og framsetningu,
það skiptir einhvern veginn ekki máli þarna
inni. Ef þig vantar ísskáp þá er hann til. Ryk-
sugur, brauðristar og ýmislegt matarkyns er
sömuleiðis vel sýnilegt. Ekki virðist vera talin
nein sérstök ástæða til að stilla þessu mjög ná-
kvæmlega upp eða raða á neinn ákveðinn hátt.
Kannski er það líka bara hégómi.
Amma ræður öllu
Salima er gift og á einn son og tvo sonarsyni.
Þar sem þetta er eini sonur hennar búa þau
saman í húsi, hún og maðurinn hennar og son-
urinn, konan hans og synirnir tveir. Túlkurinn
sem er með í för, Saule Shingaliva, segir þetta
algengt fyrirkomulag í Kazakhstan. Eigin-
maður hennar er, líkt og sonur Salimu, eina
barn móður sinnar og þess vegna er talið eðli-
legt – og reyndar allt að því nauðsynlegt – að
tengdamamman búi hjá þeim. Túlkurinn og
eiginmaður hennar eiga 7 ára dóttur og þau
búa í íbúð með einu herbergi. Tengdamamman
og dóttirin deila herberginu en þau hjónin sofa
í stofunni.
Í Kazakstan eru ömmur valdamiklar á heim-
ilunum. Túlkurinn segir til dæmis frá því að
hún og maður hennar hafi haft hug á að flytjast
í aðra borg af atvinnuástæðum, en þau búa nú í
stærstu borg Austur-Kazakstan, Oskemen.
Flutninga taki tengdamamma hins vegar ekki í
mál. Þar við situr. Fjölskyldan mun halda sig
þar sem amma vill vera, engum dettur í hug að
mæla mót hennar vilja.
Ég fer ekkert útí það að spyrja Salimu um
herbergjaskipan á hennar heimili eða ræða um
valdamiklar ömmur. En húsin í þorpinu eru
„Höfum
allt sem við
þurfum“
Í bænum Kokpekty í Austur-Kazakstan
eru nútíma þægindi á borð við
vatnsklósett ekki sjálfsögð en þó virðast
allir eiga snjallsíma og flatskjáir seljast
ágætlega í „kaupfélaginu“ á staðnum.
Verslunareigandinn Salima segir íbúa
vilja geta keypt allt á einum stað og hún
selji því allt frá eggjum upp í ísskápa.
Texti og myndir: Eyrún Magnúsdóttir eyrun@mbl.is
Að nota talnagrind komst upp í vana á sovéttímanum og verslunareigandanum Salimu finnst það bara fljótlegra en reiknivélin.
Bílaflotinn í Kasakstan er nokkuð ólíkur
því sem við eigum að venjast hér á landi.
Ladan lifir góðu lífi á þessum slóðum og
„rússajeppinn“ líka. Þeir örfáu lögreglu-
bílar sem urðu á vegi mínum í ferðinni
voru af gerðinni Lada Sport og sjúkrabíl-
ar voru rússajeppar.
Áberandi munur er á bílaflota í þétt-
býli og dreifbýli. Ladan var langalgengasti
bíllinn í litlu þorpunum en í höfuðborg-
inni Astana mátti víða sjá bíla úr talsvert
öðrum verðflokki. Fyrir utan verslunar-
miðstöðvar í borginni er algengt að sjá
heilu raðirnar af Land Cruiser-jeppum
og Lexus-bílum. Yfirleitt eru þá bílstjórar
í bílunum sem halda bílunum heitum
meðan bíleigendurnir versla.
Lada Sport hefur lítið breyst.
Ladan lifir!
Rússajeppar eru gjarnan nýttir til að flytja vörur.
Bílar af gerðinni Lada voru 89% af öllum bílum sem seldir voru í Kasakstan á síðasta ári í verð-
flokki undir sem nemur 1,5 milljónum íslenskra króna.