Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.04.2016, Page 42

42 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.4. 2016
U
mræður þær sem hæst bar síð-
ustu vikurnar verða sífellt
marklausari. Engu er líkara en
að einhverjir sjái sér akk í því
að firra þær.
Hinn ramminn
Sýni skoðun að fordæmd hegðun rúmist innan laga,
þá er óðara teygt sig utar og ákvarðað að málið batni
síst þótt löglegt sé. Það sé jafnvel verra en áður. Og
þótt verknaður rúmist innan laga leiki enginn vafi á
að hann sé fullkomlega siðlaus.
Sú fullyrðing er meðfærilegri en hin, sem þarf
stuðning af skrifuðum lögum eða dómsúrlausnum.
Um lög er fjallað á vísindalegum forsendum. Lög-
fræði er lögvernduð „iðngrein“ og stimpluð á efsta
þrepi lærdómnum til staðfestingar. Það dugar ekki
alltaf til, því að kandídatar þurfa viðbótarpróf vilji
þeir stunda raunveruleg lögfræðistörf.
En þótt óumdeilt sé, að lögfræðin sé vísind-
indagrein, þá er hún ekki nákvæmnisvísindi. Hún
lýtur mati.
Rétt lögfræðileg niðurstaða, sem ekki tjóar að
þrátta um lengur, kann að vera ákveðin af 4 góðum
lögfræðingum á efsta palli. Ekki er þó útilokað að
þrír jafngóðir júristar hallist að annarri skoðun og
þeirri deili þrír spakvitringar á lægra dómstigi. En
það breytir engu, því eftir leikreglunum þá liggur
niðurstaða fyrir.
Það er mikils virði fyrir gangverk þjóðfélagsins að
til sé mörkuð leið að endanlegri niðurstöðu. Hvort sú
niðurstaða er ætíð hin eina rétta er önnur saga.
Kannski gæti guð einn sagt til um það, en verður
ekki spurður.
Þeir eru til sem telja að einn handahófsdómari í
Mannréttindadómstól Evrópu, sem rökstyður ekki
skoðun sína, sé einhverju nær um það en dómarar í
Hæstarétti Íslands hver sé rétta niðurstaðan. Það er
ekkert sem bendir til þess. En hér á landi, sem ann-
ars staðar í lýðræðisríkjum, er byggt á því að úr-
lausn æðsta réttar sé lokaskrefið í lagadeilum. Það
má gjarna viðra skoðun á því, hvort dómstóllinn hafi
hitt á hina réttu niðurstöðu. Þótt ekki verði úr því
skorið má vera að vönduð umræða hafi sín áhrif í
framtíðinni.
Leiðarljós varða för
Í næstum öld hafa margvísleg álitaefni ratað á vog-
arskálar íslenskrar réttlætisgyðju og það auðveldar
mat á því, hvað telst löglegt og hvað ekki. Flestir
fordæma löglausa hegðun. En þó veita „allir“ sjálf-
um sér nokkurt svigrúm gagnvart lögunum og velja
sér lög sem óhætt er að taka hóflegt mark á.
Á hverjum degi tala þúsundir í farsíma undir stýri
og senda smáskilaboð. Fullyrt er að hættan af því sé
ekki minni en að vera hífaður við akstur. Það er þó
bersýnilega verra brot en hin tvö, að senda smá-
skilaboð hífaður undir stýri.
Þúsundir manna eru staðnar að skemmdarverkum
á eignum náungans með vemmilegu veggjakroti öllu
umhverfinu til ama. Þúsundir sýnast stoltar yfir því
að eiga þátt í því að trufla starfsfrið Alþingis, þótt
stjórnarskrá þjóðarinnar fordæmi þá gjörð. Varla
nokkur geldur þeirrar hegðunar. Eitthvað fámennari
hópur hendir hroða í þinghúsið og stefnir löggæslu-
mönnum í hættu. Framganga þessa hóps virðist
njóta ríkari friðhelgi en Alþingi sjálft nýtur, þótt
stjórnarskráin sé á bandi þess.
Hvort tveggja er brot á mikilvægum lögum sem
binda alla landsmenn jafnt. Líka þá sem hlýða kalli
„RÚV“ og þyrpast á Austurvöll, sannfærðir um að
þeir búi yfir ríkari réttlætiskennd en venjulegt lög-
hlýðið fólk sem sinnir störfum af trúmennsku, vill
hlúa að sínu og rækta sinn garð og svarar ekki kalli
skrílsins um að grýta eggjum og óhroða í Alþing-
ishúsið.
En þegar meint lögbrot annarra gefa ekki réttlæt-
isriddurum leyfi til að brjóta lög og stjórnarskrá er
gripið til næsta leiks. „Löglegt en siðlaust“ heitir
hann. Þar er allt miklu handhægara. Þá eru dóm-
ararnir jafnmargir æsingamönnum, enda einn og
sami hópurinn. Allir eru í færum um að segja upp
siðleysisdóminn. Ólæknandi siðleysingjar sjálfir ekki
síður en aðrir. Þann dóm þarf ekki að rökstyðja.
Vilji menn í friðþægingarskyni veifa fremur röngu
tré en öngvu má kalla til siðfræðingana. Þeir hafa
hingað til ekki brugðist röngum málstað. Dæmin
sýna að ekki er létt að tala um nákvæmni í nágrenni
þeirra „vísinda“. Ekki er því þó haldið fram að þau
fræði standi sannanlega lakar að vígi en t.d. kynja-
fræðin.
Hvenær svíkur maður mann
Afbrigði þessa veruleika er umræðan um skattamál.
Allur þorri manna hefur allt sitt á hreinu gagnvart
skattyfirvöldum. Flestir vegna þess að hugur þeirra
stendur ekki til annars. En hinu er ekki að leyna að
margir eru ekki í færum um nein undanbrögð.
Venjulegir launamenn sátu forðum sveittir yfir
skattframtalinu sínu og skutu því loks inn um
skattalúguna á síðustu mínútum. Svitinn stafaði ekki
af svindlvilja heldur af nagandi ótta við að hafa mis-
skilið fyrirmælin á framtalinu. Kannski fært sínar
tölur í vitlausan dálk og jafnvel með einu núlli of eða
van einhvers staðar og í patinu lagt í lokin tölurnar
vitlaust saman.
Nú er þessi taugatrekkjandi þáttur tilverunnar að
Við snið-
göngum
léttir í
lundu
’
Þúsundir sýnast stoltar yfir því að eiga
þátt í því að trufla starfsfrið Alþingis,
þótt stjórnarskrá þjóðarinnar fordæmi þá
gjörð. Varla nokkur geldur þeirrar hegðunar.
Eitthvað fámennari hópur hendir hroða í
þinghúsið og stefnir löggæslumönnum í
hættu. Framganga þessa hóps virðist njóta
ríkari friðhelgi en Alþingi sjálft nýtur, þótt
stjórnarskráin sé á bandi þess.
Reykjavíkurbréf15.04.16