Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.04.2016, Blaðsíða 21

Þorpin í Austur Kazakhstan eru almennt lágreist og húsin þar mynda fullkomnar andstæður við
sovétblokkir og skýjakljúfa sem sjást víða í höfuðborg landsins Astana.
Hvar sem við fórum var fólk með snjallsíma.
Þessi 11 ára gutti var á leið heim úr skólanum.
Íbúðablokkirnar í Astana eru engin smásmíði og almennt er talsverður stórborgarbragur á þessari
800 þúsund manna vindasömu borg sem gerð var að höfuðborg Kazakhstan 1997. Þá var efnt til
samkeppni og japanski arkitektinn Kisho Kurokawa í kjölfarið fenginn til að teikna borgarplan. Fyrir
var borgin Akmola en Astana þótti hæfa hinni nýju betur enda þýðir nafnið bókstaflega höfuðborg.
Vöruúrvalið er það sem máli skiptir, útstillingin er algjört aukaatriði.
Blaðamaður stillti sér upp með verslunareigandanum Salimu í miðri búðinni í Kokpekty.
Í Kazakstan búa 18 milljónir manna og misskipting er mikil. Þessi krúttlega hnáta lék sér á rafbíl í
borginni Astana, en svona bíll kostar um það bil andvirði mánaðarlauna almenns launafólks.
Bayterek-turninn er helsta kennileiti Astana. Úr
honum er frábært útsýni yfir borgina.
alla jafna frekar smá og standa þétt hvert upp
við annað. Sums staðar eru kýr og kálfar í
görðunum milli húsanna. Sennilega er það talið
hentugt fyrirkomulag. Margir rækta víst
grænmeti og ávexti líka, en við sjáum auðvitað
lítið af því í ferðinni enda er snjór yfir öllu og
hiti rétt undir frostmarki.
Þröngt en hlýtt
Í einhverjum hagtölum á netinu sá ég að fer-
metrafjöldi á mann í Kazakstan er aðeins um
tveir þriðju hlutar af því sem alþjóðastofnanir
setja sem staðla. Miðað við smæð þeirra húsa
sem sjá má á ferð um þorpin má gefa sér það
að þessi staður geri ekki mikið til að hífa þetta
hlutfall upp. Vatnssalerni eins og við þekkjum
á Vesturlöndum eru heldur ekki á hverju strái.
Þau er þó að finna í byggingum á borð við ráð-
hús og stundum í svokölluðum menningar-
húsum, en eitt slíkt er almennt að finna í
hverju þorpi. Eitt hús er fyrir menningu (á
Sovétttímanum voru settar upp leiksýningar
og sýndar kvikmyndir sem þóttu æskilegar) og
annað hús fyrir íþróttir.
Við heimsækjum mörg íþróttahús , enda eru
þau gjarnan brúkuð sem kjörstaðir. Ástandið
er afar misjafnt, oft eru gólffjalir brotnar og
naglar standa jafnvel uppúr. Þó eru íþrótta-
húsin ætluð fyrir börn. En kröfurnar til hús-
næðis eru bara aðrar, gólf og veggir eru ekki
alltaf hornrétt og rafmagnssnúrum gjarnan
haldið uppi með límbandi. Einhvern veginn
virðist fólk ekki kippa sér mikið upp við þetta.
Að húsið sé vel kynt og þar sé hlýtt skiptir
meira máli. Þrengsl og augljós þörf fyrir ýmiss
konar viðhald og viðgerðir eru aukaatriði.
Salima vinkona okkar er afar sátt við sitt
hlutskipti í lífinu og, eins og flestir sem við hitt-
um á ferð um smáþorp í Austur Kazakstan,
elskar þorpið sitt og lyftist öll upp þegar hún
talar um landsins gæði á þessum slóðum. Hún
segist hafa góða heilsu og er stolt af fjölskyld-
unni sinni.
Spurð almennt um lífið og tilveruna þá snýr
hún talinu að forseta landsins, Nursultan Naz-
arbayev, sem setið hefur á sínum stóli frá árinu
1991. Forsetinn er henni hugleikinn enda
þakkar hún honum mestallt sem hún hefur öðl-
ast í lífinu. „Hann hefur gefið okkur svo mikið,
við höfum allt sem við þurfum. Ég óska Nazar-
bayev góðrar heilsu og langlífis,“ segir hún af
innlifun og réttir sjálfkrafa úr sér og reigir
hökuna fram þegar hún nefnir nafn hans.
Eftir tvö ár getur Salima hætt vinnu og farið
á eftirlaun. Þá verður hún orðin 58 ára, sem er
eftirlaunaaldur kvenna í Kazakhstan. Karlar
geta unnið til 63 ára aldurs.
„Þetta er bara miklu fljótlegra!“
Salima var afar upp með sér að ég, þessi fram-
andi manneskja, skyldi líta inn í búðinni hjá
henni þótt henni þættu sumar spurningarnar
skrýtnar. Hvað var til dæmis svona merkilegt
við þessa talnagrind sem blaðamaðurinn frá
Íslandi vildi mynda í bak og fyrir. „Þetta er
bara miklu fljótlegra!,“ segir hún og bendir á
þetta forna tól sem er alls ekki þarna upp á
punt heldur notað dag hvern.
Meðan Kazakstan var hluti af Sovétríkj-
unum vann hún verslunarstörf og vandist þá á
að nota talnagrind, enda var ekki annað í boði.
Eftir að hún stofnaði sína eigin verslun hefur
hún haldið þessum sið, að nota talnagrindina til
að reikna út hvað þarf að borga.
Reiknivélin liggur á borðinu en hún segist
ekki kunna eins vel við að nota hana. En hún
bætti við að líklega væru fáir eftir sem notuðu
tól eins og talnagrindur lengur, kannski í
tveimur eða þremur verslunum í þorpinu, taldi
hún. Flestir notuðu reiknivélar. Búðarkassar
eða önnur afgreiðslukerfi voru þó hvergi sjá-
anleg á þessum slóðum.
Hún vildi fá mynd af sér með mér og sagðist
vona að ég kæmi aftur til Kokpekty. Í það
skiptið ætti ég að íhuga að verða eftir. Ég
sagðist myndu láta heimsókn duga í bili en að
ég skyldi senda henni eintak af blaðinu svo hún
gæti haft það hjá sér í búðinni. Ef ég kæmi aft-
ur á þessar slóðir skyldi ég að sjálfsögðu reka
inn nefið. Við kvöddumst með faðmlagi og ég
keypti af henni dýrindis bakkelsi sem kom sér
vel í ferðinni aftur til höfuðborgarinnar.
17.4. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21