Morgunblaðið - 09.06.2016, Side 42

42 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JÚNÍ 2016
veruleika við síðustu aldahvörf.
Skrifræði og miklar verkfræðilegar
áskoranir urðu hins vegar til þess að
verkið var ekki hafið fyrr en árið
1999.
Um 2.600 menn störfuðu við
gangagerðina í 17 ár, stór hluti
þeirra Þjóðverjar. Rúmlega 28 millj-
ónir tonna af bergi varð að bora út úr
fjallinu til að rýma fyrir samtals um
151,8 km af göngum, stokkum og út-
skotum. Alls liggja fjórar milljónir
vinnustunda að baki verkinu. Ann-
álaðir fyrir stundvísi kláruðu Sviss-
lendingar verkið ári á undan áætlun
og svo lítið fór það fram úr kostn-
aðaráætlun að vart er orð á því haf-
andi.
Það segir svo sína sögu af ná-
kvæmninni við þennan gríðarlega
gangagröft, að þegar slegið var í
gegn í eystri jarðpípunni klukkan
14:17 þann 15. október 2010 skeikaði
aðeins 8 sentímetrum lárétt og ein-
um sentímetra lóðrétt er bormenn
mættust í fjallinu, 30 km frá suður-
opinu og 27 km frá norðuropinu.
Borvélar grófu um 80% lestarpíp-
anna tveggja en um 20% þeirra voru
boruð og sprengd með hefðbundnum
hætti.
Jarðfræðingar töldu lengi vel, að
útilokað yrði að bora bein og lárétt
göng í stað þess að bora upp og í
sveig eins og í gömlu göngunum. Og
segja má, að gríðarlegar framfarir í
bortækni hafi bjargað göngunum.
Þar á meðal var tilkoma 410 metra
langrar borvélar sem gróf sig á met-
hraða inn í bergið, eða 40 metra á
hverjum degi gegnum 73 mismun-
andi bergtegundir Gotthard-fjalls.
Þessi risabor japlaði ekki aðeins á
klettastálinu og skilaði muldu
grjótinu aftur úr sér heldur lagði
hann í leiðinni forsteyptar einingar
er móta veggi gangnanna. Í kjölfar
borsins fylgdu þrjár 125 manna vakt-
ir, sem voru að allan sólarhringinn í
samtals 43.000 vinnustundir hver
vakt, og lögðu lestarteinana. Unnið
var við gangagerðina óslitið allan sól-
arhringinn 365 daga á ári í 17 ár.
Meðan á gangagerðinni stóð biðu
níu starfsmenn bana. Fór minning-
arathöfn um þá fram daginn fyrir
vígsluna.
Verkfræðiþrautir
Vegna lágrar legu ganganna
blöstu áður óþekktar aðstæður við
gangamönnum. Vegna sligandi
bergþekju á svo miklu dýpi og
spennu í berginu þurfti sérlausnir til
að koma í veg fyrir að göngin myndu
afmyndast undan þrýstingnum að
ofan. Það leystu verkfræðingar með
því að þróa sérstakar og sveigjan-
legar stálgjarðir sem læstust að
hluta undan jarðspennunni og komu
þannig í veg fyrir að gangamann-
virkið aflagaðist.
Þegar göngin voru vígð og form-
lega tekin í notkun 1. júní síðastlið-
inn voru Seikan-göngin í Japan (53,9
km) ekki lengur lengsta samgöngu-
mannvirki veraldar. Þau tengja eyj-
arnar Honshu og Hokkaido undir
Tsugaru-sundi og voru opnuð fyrir
umferð árið 1988. Gotthard-göngin
með sína 57 kílómetra veltu þeim úr
sessi. Og hin 50,5 kílómetra Ermar-
sundsgöng milli Englands og Frakk-
lands féllu í þriðja sætið. Þau þykja
eitt af sjö helstu undrum nútímans
og eftir sem áður eru þau lengstu
göng undir sjó, en 37,9 km þeirra
eru undir sjávarmáli.
Vöruflutningar í forgang
Svo sem nærri má geta kostar
mannvirki sem þetta skildinginn,
eða 11 milljarða evra, eða sem svar-
ar 1.540 milljörðum íslenskra króna.
Svissneska stjórnin getur því aðeins
ráðist í slík fjárútlát að hún hafi
stuðning þjóðarinnar við þau. Í þjóð-
aratkvæði í nóvember 1998 fékkst sá
stuðningur er 64% Svisslendinga
lýstu samþykki við gangagerðina og
fjármögnun verksins, sem meðal
annars fól í sér nýjan vegaskatt.
Fyrsta lestin gegnum göngin var
ekki full af fyrirmennum, heldur
venjulegu svissnesku alþýðufólki.
Hafði það unnið ferð með lestinni í
sérlegu þjóðarhappdrætti. Tóku
160.000 manns þátt í því en 500 voru
dregnir út til ferðarinnar. Með
næstu lest voru stjórnmálamenn og
gestir yfirvalda, þar á meðal Angela
Merkel kanslari Þýskalands,
Francois Hollande forseti Frakk-
lands og Matteo Renzi forsætisráð-
herra Ítalíu.
Göngin munu stytta ferðatíma
fólks og vöruflutninga. Þar sem þau
eru meira og minna flöt og eiginlega
alveg án hæðarbreytinga geta lestar
ekið á allt að 250 km/klst hraða í
þeim. Það styttir til að mynda leiðina
milli Zürich í Sviss og Lugano á Ítal-
íu um 45 mínútur í um tvær stundir.
Má búast við að styttingin heilli
Svisslendinga til Ítalíuferða en engir
nota járnbrautir meira til almennra
ferðalaga en íbúar Sviss. Ferðast
hver þeirra að jafnaði 2.300 kíló-
metra á ári með lestum.
Með tilkomu ganganna verður til
bein lestartenging milli Rotterdam í
Hollandi og Genúa á Ítalíu. Milli
Zürich í Sviss og Mílanó á Ítalíu mun
ferðalagið styttast um klukkustund
niður í 2:40 stundir. Ferðalagið
gegnum göngin sjálf mun aðeins
taka um 17 mínútur.
Megin tilgangurinn með nýju
Gotthard-göngunum er ekki sá að
auka á þægindi lestarfarþega, heldur
að gera vöruflutninga um Alpasvæð-
ið skilvirkari með aukinni flutninga-
getu. Það ætti að stuðla að því að
færa vöruflutninga af vegum um
Alpana yfir í lestar og draga þannig
úr slysum og umhverfistjóni sem
stöðug fjölgun þungra flutningabíla
hefur valdið. Flutningar um göngin
verða og mun skjótvirkari en með
hægfara flutningabílum yfir fjöllin.
Vegna nær engra hæðarbreytinga í
þeim þarf ekki að beisla eins margar
eimreiðar fyrir lestarnar, ferðatím-
inn styttist og fleiri lestar geta því
farið um þau á sólarhring, eða 260
flutningalestar í stað 180 sem gömlu
Gotthard-göngin afkasta. Á endan-
um munu 260 vörulestar og 65 far-
þegalestar fara um göngin á sólar-
hring, að því er fram kemur á
heimasíðu ganganna. Þær síðar-
nefndu fara um þau á rúmlega 200
km/klst hraða en vörulestarnar á 160
km/klst.
Brenner-göng senn lengst
Þótt Gotthard-göngin hafi verið
formlega vígð og tekin í notkun að
nafninu til verða þau ekki rekin með
fullum afköstum strax. Eiginlega
hefst umferð ekki um þau fyrr en í
desember, rétt fyrir jól, að loknum
umfangsmiklum prófunum. Til að
ganga úr skugga um öryggi og sníða
af hugsanlega agnúa verða alls 3.000
lestarferðir farnar um göngin fram
að því. Að því búnu verður fyrst
hægt að leggja af gömlu Gotthard-
göngin, sem eiga rætur sínar að
rekja allt aftur til ársins 1882.
Gotthard-grunngöngin eru ein
þriggja ganga sem mynda nýtt járn-
brautakerfi undir Alpana. Hin eru
Lötschberg-grunngöngin sem tekin
voru í notkun 2007 og Ceneri-
grunngöngin sem enn eru ófullgerð.
Nú þegar stefnir allt í að veldi
Gotthard-ganganna sem lengstu
járnbrautaganga heims muni ekki
vara nema í mesta lagi áratug. Árið
2026 er nefnilega búist við að lokið
verði gerð nýrra Brenner-ganga.
Þau verða 64 kílómetra löng og er
ætlað að draga úr bílaumferð yfir hið
fjölfarna Brenner-skarð í Ölpunum.
Komin í gegn Farþegar í fyrstu lestinni um nýju göngin fögnuðu þegar ferðinni lauk. Undir Alpana Göngin verða kjarni nýs járnbrautakerfis. Myndin er úr annarri pípu gangnanna.
Lengstu og
dýpstu lestar-
göng heims
Ný og lárétt lestargöng undir Gotthard-fjall í Sviss
færir Norður- og Suður-Evrópu nær hvor annarri og
styttir ferðatíma og flýtir fyrir vöruflutningum.
Göngin þykja verkfræðilegt meistarastykki.
Fagnað Nýju Gotthardgöngin munu stytta ferðir milli Norður- og Suður-Evrópu. Því var fagnað mjög í Sviss þegar
fyrsta lestin fór í gegn 1. júní síðast liðinn. Um borð var alþýðufólk en fyrirmenni voru í næstu lest á eftir.
SVIÐSLJÓS
Ágúst Ásgeirsson
agas@mbl.is
Færni Svisslendinga á tæknisviðinu
er annáluð. Þeir eru frægir fyrir úr
og klukkur og mælitæki hvers konar.
Þótt þeir eigi ekki einir hlut að máli
hefur nýtt verkfræðiundur bæst í
sarp Svisslendinga með nýju Gott-
hard-lestargöngunum. Þau voru vígð
1. júní og eru lengstu járnbrautar-
göng heims. Stytta þau leiðir milli
Norður- og Suður-Evrópu og færa
þessi svæði álfunnar hvort nær hinu.
Svissnesku Alparnir, frá Matter-
horn til Eiger, Mönch og Jungfrau,
eru tilkomumiklir en varla hefur
nokkurt fjall þó sama táknræna gild-
ið og Gotthard. Svo rammt kveður að
fjallinu að heimamenn segja á góð-
viðrisdögum „Án Gotthard er Sviss
ekkert.“ Wolfgang von Goethe sagði
Gotthard-klasann stórfenglegan,
nánast konunglegan. Þar má finna
uppsprettur stóránna Rínar, Rónar
og Ticino. Í fjallinu er einnig að finna
mikilvægustu samgöngutengingu
milli Norðursjávar og Miðjarðar-
hafs.
Nýju Gotthard-göngin (Gotthard
Basistunnel) eru verkfræðilegt
meistarastykki. Þau eru ekki bara
heimsins lengstu jarðgöng heldur og
dýpstu umferðargöng þar sem allt að
2.300 metra þykkt berg er ofan
þeirra á leiðinni gegnum fjallið. Þau
eru einnig fyrstu flötu láglendisgöng
gegnum Alpana en mesta hæð þeirra
yfir sjó eru 550 metrar. Um er að
ræða tvær „pípur“ gegnum fjallið
með einu lestarspori í hvorri. Liggja
þau nokkurn veginn norður-suður.
Nyrðri munninn er við bæinn Erst-
feld í Uri-kantónu og syðri munninn
við Bodio í kantónunni Tessin.
28 milljónir tonna af grjóti
Hugmyndinni um göngin var fyrst
komið á framfæri fyrir 69 árum, eða
1947, af hálfu svissneska verkfræð-
ingsins Carl Eduard Gruner. Hann
spáði því þá, að göngin gætu orðið að
Siemens AG