Morgunblaðið - 09.06.2016, Blaðsíða 32

32 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JÚNÍ 2016
ÞJÓÐVEGURINN
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Hegranes er eyja í Skagafirði, fleyg-
ur sem gengur frá strönd inn til
landsins. Héraðsvötnin, hin vestari og
austari, eru sín til hvorrar hliðar í
þessu landi, en frá vötnum og upp í
ásana eru ágæt ræktarlönd þar sem
skógur dafnar. Norðarlega á nesinu
Geitaberg, 122 metra hátt. Þaðan er
vítt til allra átta og af endurvarpsstöð
þar berast öldur ljósvakans til allra
átta. Hegranesið er 15 kílómetrar á
lengd og fimm kílómetrar á breidd og
einkennist af klöppum og klettum.
Austanvert í sveitinni er kirkjustað-
urinn Ríp. Samkvæmt orðabók þýðir
orðið ríp klettur og hér eru klettarnir
næsta kynlegir staðir.
Sautján bæir í byggð
Margir telja að í Hegranesi búi
huliðsverur af ýmsu tagi, jafnvel í
meira mæli en annars staðar á Ís-
landi. Sambúð hinna dularfullu afla
og mennskra vera er hér yfirleitt góð.
Heimildir segja frá því að í Hegra-
nesinu hafi huldufólk átt að vera í
hömrum, nykur í tjörnum og slæð-
ingur látinna manna, til dæmis þeirra
sem drukknað höfðu í Héraðsvötnum.
Frægastur þeirra er sennilega helj-
armennið Jón Ósmann Magnússon,
sem lengi var ferjumaður við vestur-
ós vatnanna hvar hann drukknaði ár-
ið 1914. Stytta af honum við ósinn var
reist fyrir nokkrum árum og er áber-
andi þegar ekið er austur yfir vötnin.
Skammt frá styttunni er svo hægt að
beygja til suðurs og fara Hegranes-
hringinn, sem er um 20 kílómetrar.
Við skulum fara þangað.
Í Hegranesi eru sautján bæir í
byggð. Í Byggðasögu Skagafjarðar
segir frá 30 barna föður í Hegranesi,
prjónavélabyltingu og Sigurlaugu á
Kárastöðum, sem las í garnir á haust-
in og sagði fyrir um veður á komandi
vetri. Þetta og fleira er arfleifðin í
sveitinni á eyjunni þar sem fólk er
yfirleitt með blandaðan búskap; kýr,
sauðfé og hross. En eins og víða í
sveitum landsins sækja margir at-
vinnu og viðurværi í þéttbýli sem
kallar á góðar samgöngur. En það
verður að segjast að hringleiðin um
þessa byggð er fremur braut en veg-
ur. Nú stendur hins vegar til að bæta
úr því með endurbyggingu vegarins á
nesinu austanverðu.
Stórt bú á skagfirska vísu
„Það er kominn tími til að bæta
vegina. Núverandi ástand er ekki
boðlegt,“ segir Birgir Þórðarson,
bóndi á Ríp. Þau Ragnheiður Hrefna
Ólafsdóttir kona hans sitja þar á föð-
urleifð hans og eru með um 50 hross
og 550 fjár, sem telst allstórt á skag-
firska vísu. Það er líka gott undir bú á
Ríp; hagarnir grónir og láglendið sem
liggur niður að Austari-Héraðs-
vötnum er frjósamt svo þar hafa verið
ræktuð víðfeðm tún.
Í ræktunarstarfinu hefur Birgir
svo þurft að taka tillit til þess að fleiri
en mennskar verur búa
Rípurbóndi „Þetta varð mér rækilegur lærdómur,“ segir Birgir Þórðarson, hér í úthaga sínum.  Gamla brúin yfir ós Vestari Héraðsvatna er falleg. Nú aðeins ætluð gangandi fólki.
Álfabyggðin í eyjunni
 Hegranesið er landið milli Héraðsvatna í Skagafirði  Eftirtektarvert og gott sambýli huldufólks við
mennskar verur  Klettar, ásar, grónir hagar og frjósöm jörð  Hringvegurinn er með botnlanga
Hegranesleiðin
SAUÐÁRKRÓKUR
2
3
4
5
1
Loftmyndir ehf.
Þegar ekið er til austurs frá Sauðárkróki yfir Hegranesið er út við nes-
odda farið yfir blindhæð þar sem heitir Tröllaskarð. Og þegar farið er
niður brekkuna þar blasir brúin á Austari-Héraðsvötnum við. Nýr vegur
þarna var lagður 979 og þá stóð til að sprengja klappirnar í Trölla-
skarði niður og útrýma blindhæðinni. Þetta hefði verið rakið dæmi ef
ekki hefðu komið til skilaboð á miðilsfundum um að þarna í bústöðum
álfa ætti ekki að sprengja. Einnig lét fornkonan Gríma í sér heyra, en
hún átti að hafa lagt álög á þennan stað. Fyrst ætluðu vegagerðar-
menn að fara sínu fram í Tröllaskarði, en þegar ýta sem átti að mylja
klöpp á þessum slóðum bilaði og fleiri óþægindi komu upp varð að
endurmeta mál. Skilaboð bárust víða og stjórnendur Vegagerðarinnar
funduðu með Hafsteini Björnssyni miðli.
„Sennilega hafa fá fyrirtæki á Íslandi staðið í jafn alvarlegum samn-
ingaumleitunum við handanheimsöfl,“ segir í grein í Morgunblaðinu
1997. Niðurstaðan af þessu var sú að fundinn var „millivegur“, það er
að þjóðbrautin var lögð á öðrum stað en áformað var. Þar hefur allt
gengið slysalaust þótt við vegagerð sé almennt reynt að útrýma blind-
hæðum og flöskuhálsum. Þess eru nefnilega mörg dæmi við vegagerð
að tekið sé tillit til afla úr annarri veröld. Í dag kallast það íbúa-
lýðræði.
Millivegur í Tröllaskarði
MIÐILSFUNDIR VEGNA HÆTTULEGRAR BLINDHÆÐAR
Þjóðvegur Í Tröllaskarði er farið um álfabyggðir sem ekki má raska.
 Sjá síðu 34