Morgunblaðið - 09.06.2016, Side 54

54 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JÚNÍ 2016
Opið
virka
daga
frá 9-
18
lau fr
á 10-1
6
Laugavegi 29 | sími 552 4320 | www.brynja.is | verslun@brynja.is
VEIÐIHNÍFAR
Í ÚRVALI
VERÐ FRÁ 3.490.-
Í kvöld verður þess
minnst með sérstökum
hætti á tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitar Ís-
lands að liðin eru þrjá-
tíu ár síðan franski
hljómsveitarstjórinn
Jean-Pierre Jacquillat
féll frá með sviplegum
hætti. En Jean-Pierre
var einmitt aðalstjórn-
andi hljómsveitarinnar
til margra ára og einn þeirra erlendu
tónlistarmanna sem mótuðu sveitina
hvað mest þegar hún var að vaxa til
þess þroska sem raun ber vitni.
Hann var fæddur í Versölum 1935
og hóf feril sinn 1967 sem aðstoð-
armaður frægasta hljómsveitarstjóra
Frakka á þeim tíma, Charles Munch.
Jean-Pierre varð brátt í hópi kunn-
ustu hljómlistarmanna Frakka um
sína tíð og stjórnaði m.a. Carmen við
Parísaróperuna og ýmsum tónleikum
með helstu hljómsveitum Frakka.
Hafa varðveist og verið gefnar út
ýmsar upptökur af verkum þar sem
hann heldur á tónsprotanum.
Hann var fastráðinn hér um átta
ára skeið, frá 1978-1986, og tók
drjúgan þátt í menningarlífi okkar,
ekki aðeins á vegum hljómsveitar-
innar, heldur stóðum við t.d. saman að
vinsælli sýningu á óperunni La Bo-
hème í Þjóðleikhúsinu þar sem m.a.
Kristján Jóhannsson söng í sínu fyrsta
óperuhlutverki á Íslandi. Þetta var ár-
ið 1981.
Jean-Pierre varð vinmargur af dvöl
sinni hér og það var einmitt í sam-
kvæmi, sem öðrum þræði var haldið til
að fagna einum af tónleikum hans, þar
sem fyrstu raunverulegu fræin að því
tónlistarhúsi sem nú heitir Harpa,
náðu að spíra. Þarna, í þessu sam-
kvæmi, var enn og aftur rætt um
nauðsyn þess að koma upp fram-
bærilegu húsi fyrir tónlistina í landinu
og beinlínis skorin upp herör. Ungur
tónlistaráhugamaður, Ármann Örn
Ármannsson, tók að sér að skrifa
hvatningargrein í þá veru, af hálfu
okkar áheyrenda. Um þær mundir var
Sinfónían einmitt að flytja níundu sin-
fóníu Beethovens, sem varð sá sigur
fyrir Jean-Pierre og
hljómsveitina, að tónleik-
arnir voru endurteknir
síðdegis næsta laugar-
dag. Jón Þórarinsson
hafði þá samband við
mig og bað mig að segja
nokkur orð í tónleikalok
um að „það vantaði eitt
hús“, hvað og ég gerði.
Þetta var 2. og 4.júní
1983 og hljóðfæraleik-
arar og stjórnandinn
gáfu vinnu sína af þessu
tilefni. Síðan liðu ekki margir dagar
eða margar vikur, uns formlega höfðu
verið stofnuð „Samtök um byggingu
tónlistarhúss“ með stjórn og fram-
kvæmdaráði undir forystu Ármanns
og fjölda annarra góðra manna sem
stóðu í baráttunni næstu árin. Og aft-
ur studdi Jacquillat málið með fégjöf-
um. Nokkrum mánuðum eftir þetta
lagði til dæmis hollvinur íslenskrar
tónlistar, Vladimir Ashkenazy, sitt lóð
á vogarskálina með frægum tón-
leikum í London í febrúar 1985. Þeir
tónleikar voru að frumkvæði Ash-
kenazys en í umsjá Samtaka um bygg-
ingu tónlistarhúss og enn gáfu lista-
mennirnir vinnu sínu í þágu góðs
málefnis.
Aðkoma Jacquillats að íslenskri
tónlistarsögu skipti þannig nokkrum
sköpum og hefur ekki verið haldið á
lofti sem skyldi. Því fer vel á því að
helga tónleika Sinfóníuhljómsveitar
Íslands í kvöld minningu þessa
merka listamanns. Það eykur á
gleðina, að eiginkona hans, Cécile
Jacquillat, sem einnig er tónlistar-
maður og sem hefur haldið mikla
tryggð við Ísland, verður viðstödd á
tónleikunum.
Í minningu merks
listamanns
Eftir Svein
Einarsson
Sveinn Einarsson
» Jacquillat var einn
þeirra erlendu tón-
listarmanna sem mót-
uðu sveitina hvað mest
þegar hún var að vaxa
til þess þroska sem raun
ber vitni.
Höfundur er leikstjóri.
Það hreyfir sannar-
lega við öldnum huga
þegar um böl áfengis er
ritað eða rætt, því alltof
oft er það svo að menn
leiða bölið með öllu hjá
sér í umræðunni eða af-
neita öllu því neikvæða
í blindri ofurdýrkun á
þessum svokallaða
gleðigjafa.
Nýlegur Kastljós-
þáttur var dæmi um
slíkar hörmulegar afleiðingar, áminn-
ing um leið til okkar allra um að
standa vörð um hin dýrmætu gildi
heilbrigðis og hollra lífshátta. Og því
miður eru dæmin mýmörg.
Bindindissamtökin á Íslandi hafa
verið óþreytandi við að draga fram
staðreyndir, blákaldar staðreyndir
einar byggðar á traustum rannsókna-
grunni, aðvaranir um leið að gengið sé
eins hægt um gleðinnar dyr og mögu-
legt er hverju sinni og þá er átt við
hina sönnu lífsgleði. Alltof oft höfum
við verið eins og hrópendur í eyði-
mörk og samlíkingin um eyðimörkina
sem áfengið skilur gjarnan eftir sig
raunsönn, því miður. Baráttan gegn
frumvarpinu sem fengið hefur háðs-
heitið „brennivín í búðirnar“, sem við
háðum lengi vel svo til ein í fjöl-
miðlum, er nú reifuð og rædd af svo
mörgum sem byggja á sömu eða svip-
uðum staðreyndum og við höfum not-
að. Það hefur heldur ekki verið í kot
vísað í heimildatilvitnunum okkar sem
eru virtustu heilbrigðisstofnanir
heims.
Það hversu margir hafa svo að und-
anförnu látið málið til sín taka er okk-
ur sérstakt gleðiefni. Vonandi verður
tekið mark á þeim ágætu mótrökum
sem þarna hafa verið borin fram af
hinum mætustu talsmönnum heil-
brigðra sjónarmiða þar sem heill fólks
og samfélagsins í heild eru höfð í fyr-
irrúmi.
En þó alltof mörg séu tíðindin sem
vekja manni óhug og eru harmsefni
þá ber ekki síður og enn frekar í raun
að minna á það jákvæða sem hefur
verið og er að gerast í þessum málum.
Þeim tíðindum fögnum við og viljum
gjarnan vekja á þeim verðuga athygli.
Það, hversu neyzla áfengis á ungl-
ingastigi hefur snarminnkað á síðustu
árum, gefur okkur vonir um betri tíð
og vonir standa þá til að endast megi
sem allra lengst og að
þetta unga fólk hafi bind-
indi áfram í heiðri og af-
neiti bölvaldinum, vitandi
hversu hættulegur hann
er og alltof oft óviðráðan-
legur. Bindindissamtökin
IOGT hafa ásamt mörg-
um öðrum komið að átaki
því sem fært hefur okkur
þennan ávinning. Þau öll
eiga okkar einlægustu
þakkir.
Það hefur hins vegar
verið áhyggjuefni hversu
unglingarnir hafa breytt um lífsstíl
hvað áfengið varðar þegar komið er í
framhaldsskóla, allt yfir í ákveðið
hömluleysi. Þar höfum við haldið því
fram að þarna áfram eins og á yngri
aldursstigum hafi foreldrar, viðhorf
þeirra og ég tala nú ekki um fyrir-
myndir, gríðarlega mikið að segja,
þrátt fyrir að sagt sé nú eins og reynd-
ar alltaf áður að æskan sé uppreisnar-
gjörn og hlusti ekki.
Það gladdi því hug minn sérstaklega
þegar ég las um það í Morgunblaðinu
að samkvæmt könnun Saman hópsins
þá fylgdust foreldrar 16-18 ára ung-
linga afar vel með sínum unglingum og
alveg sérstaklega gladdi það gamlan
hug að sjá að 92% foreldra hefðu mjög
neikvætt viðhorf til neyzlu áfengis hjá
unglingum á þessu aldursstigi og
fylgdust vel með þeim. Góðar fregnir
sem hjartað gleðja.
Að lokum skal þó minnt á að aldrei
má slaka á klónni í baráttunni gegn
þessum sem og öðrum vágestum sem
herja af miskunnarleysi á allt sam-
félagið þar sem saman fara í einingu
hins illa: Bakkus og Mammon.
Munum það um leið og við gleðjumst
yfir ágætum árangri.
Góðar fregnir gleðja hug
Eftir Helga Seljan
Helgi Seljan
» Aldrei má slaka á
klónni í baráttunni
gegn þeim vágestum
sem herja af miskunnar-
leysi á allt samfélagið
þar sem saman fara í
einingu hins illa: Bakk-
us og Mammon.
Höfundur er formaður fjölmiðla-
nefndar IOGT.
Hvernig er að vera
starfsmaður á elliheim-
ili? Þetta virðist mér
vera efni í eina hugleið-
ingu hér í blaði; þar eð
stór hluti greinahöf-
unda og lesenda virðist
vera kominn á eftir-
launaaldurinn! Ég hef
nú unnið í fimmtán ár á
dvalar- og vistheimilinu
Grund sem starfs-
maður við umönnun. Þegar ég byrjaði
þar, var ég nánast eini karlmaðurinn í
umönnuninni, hvað þá með háskóla-
próf. En á síðustu árum virðist að karl-
ar, sem og fólk sem hefur lokið há-
skólaprófi af óhagnýtu tagi, finni að
þetta ófaglærða starf sé í svo gefandi
félagslegu umhverfi, að það geti vel
hugsað sér að staldra þar lengi við, að
loknu námi. Þannig má nú nefna þar
fólk með menntun svo sem í heimspeki,
mannfræði, félagsfræði, bókmennta-
fræði, stjórnmálafræði og guðfræði og
eru þá sumir með bæði BA-gráðu og
MA- gráðu í farteskinu og sumir þeirra
nýbúar frá útlöndum! Sköpum mun
hafa skipt um viðhorf slíkra til starfsins
eftir að það varð aðallega að félagslegu
starfi á síðustu öld, við það að ræst-
ingar greindust frá og rafmagnslyft-
arar komu til við að lyfta rúmum og
örvasa fólki. En þá eru eftir samtölin
og félagsskapurinn og hjálpin við að
klæða fólkið og baða og færa milli her-
bergja, svo sem á náðhúsið og í mat-
stofuna, og einnig: í félagssamkomuna í
morgunstundinni, sjúkraþjálfun,
íþróttir, spurningar og spjall, iðjuþjálf-
un við handavinnu og föndur, sem og
sunnudagsmessu og kór. Fyrir mig,
sem er menntaður í mannfræði, hafa
hin fjölbreytilegu smáatriði í daglegum
kynnum við vistfólkið (og starfsfólkið)
gert vinnustaðinn að sífrjóu áhugaefni
alla tíð. (Ekki hefur og sakað að ég hef
áður unnið með börn og geðsjúka og
stundað kennslu; og er raunar með
uppeldis- og kennslufræði til kennslu-
réttinda líka. Og heilsugóður í þokka-
bót!) Raunar kýs ég að vinna eingöngu
á morgunvöktum, því þá er vistfólkið
mest vakandi og flest félagsstarfsemin
í gangi, sem og starfsmannamötuneyt-
ið gómsæta og félagslega til boða! Dag-
lega tengist ég öðru starfsfólki, svo
sem sjúkraliðum, hjúkrunarfræð-
ingum, læknum, ræstingafólki, iðn-
aðarmönnum, skrifstofufólki, matseld-
arfólki og jafnvel klerkum og
kórfélögum og aðstandendum skjól-
stæðinganna. En margt af þessu fólki
er nýbúar frá helstu innflytjendalönd-
unum okkar, einkum þó ræstingafólkið
og eldhúsfólkið, en einnig í vaxandi
mæli starfsfólkið í aðhlynningu og
hjúkrun. Þannig upplifi ég mig í dag-
legri snertingu við fólk frá Póllandi,
Tælandi, Kanada, Kína,
og jafnvel Rússlandi! Á
sumrin og í fríum hópast
svo skólanemar að í af-
leysingar, mennta-
skólanemar, læknanem-
ar, og fólk í skyldum
fögum, t. d. sálfræði, mat-
vælaverkfræði og lyfja-
fræði. Er þá sífellt gaman
að hitta og kynnast þessu
unga fólki. Ekki vantar
svo að starfsfólk deild-
arinnar fer stundum út
að borða saman eða á skemmtanir sem
og starfsmannafélagið! (Einnig var ég
um tíma í Grundarkórnum og var þar
með trompet-hlutverk! En kórinn er
fyrir starfsmenn, heimilismenn og vel-
unnara Grundar.) Ég mun líklega enda
mína starfsævi þar! En ólíkt nemunum
ungu, hafði ég ekki áður viljað vinna
þar sjálfur, vegna svo mikillar nálægð-
ar við dauðann, fyrr en ég varð svo að
taka slíkt inn á mig við missi eigin for-
eldra! Og sjálfsagt er starfið þar síðan
hluti af viðvarandi sorgarferli gagn-
vart vaxandi nálægð dauða míns og
minna, meira en mig grunar! Starfs-
fólkið á svona stað er sífellt meðvitað
um málefni aldraðra, svo sem að fólkið
er að koma inn til okkar veikara og að
elliheimilin eru að verða alltof fá, og
einnig um fjölbreytilega afstöðu heim-
ilisfólks í trúmálum og er varðar fram-
haldslífið, sem og um skoðanamuninn
á hversu lengi sé eftirsóknarvert að
lífa við síversnandi heilsu. En þess má
að lokum geta, að starfsfólkið sem og
heimilisfólkið á Grund er nú orðið eitt-
hvað á fjórða hundrað talsins, hvert
um sig; en voru áður fleiri. (Og að að-
albygging Grundar var reist í kringum
1930.) Vinnustaðurinn er farinn að
smitast inn í ljóðagerðina mína. Þann-
ig orti ég ljóð um árið sem var inn-
blásið af einni samstarfskonu minni, og
heitir það Náttfiðrildi. (Það hefur þó
enn ekki ratað í Heimilispóst Grundar,
Áss og Markar.) En þar segi ég m. a.
svo:
Ég er einsog nóttin, segir hún, því hún
mun verða þá á næturvakt; og bregður
aðeins fyrir okkur ella. En þakkar mér nú
bjartri röddu. Mér gæti þótt enn vænna
um hana; en við erum víst ávallt dæmd
til að hittast helst í hálfrökkrinu hérna á
elliheimilinu; meðan heilsan leyfir.
Að vinna á elliheimili
Eftir Tryggva V.
Líndal
Tryggvi V Líndal
» Starfsfólkið á svona
stað er sífellt með-
vitað um málefni aldr-
aðra, svo sem að fólkið
er að koma inn til okkar
veikara.
Höfundur er skáld og menningar-
mannfræðingur.