Morgunblaðið - 14.10.2016, Blaðsíða 23

Morgunblaðið - 14.10.2016, Blaðsíða 23
23 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. OKTÓBER 2016 Í blautri borg Stúlka tekur til fótanna í rigningu og roki á Höfðatorgi til að komast í strætó þar sem hennar bíður kærkomið skjól og notaleg ferð um rennandi blauta borgina við sundin blá. Eggert Það eru margar þversagnir sem þarf að berjast við. Ein er sú að í bók er skráð að ekki sé til önnur kyn- ferðisleg öfughneigð en einlífi. Aðra baráttu háði Jón sveitungi minn Ólafsson Grunnvík- ingur. Hún var sú að leiðrétta villur sem aðrir framleiddu. Víst er að gnógt er af snillimælum sem hljóma vel og hafa mikla eftirspurn. Stundum er það svo að menn hrærast hvergi þó kraftmiklir lygarar taki með öllu sjónina frá heilli þjóð og ræni hana öllu skynsamlegu viti. Aldraðir Þannig er í þeirri baráttu sem nú stendur yfir í kosningum til Alþingis að upp úr virðist standa eitt mál; það er svar við spurningunni: Hvað ætlar þú að gera fyrir gamla fólkið? Það kann að hljóma illa að svara: Ég ætla ekki að gera neitt! Annað svar er það að auðvitað sé sjálfsagt og rétt að hækka eftirlaun hæstaréttar- dómara, þeir eru vissulega í hópi gamla fólksins. Auðvitað er þetta út- úrsnúningur og skætingur en varla er annað hægt eins og spurt er. Á þessu hausti hefur reynst erfitt að nálgast þann hóp er í mestri nauð og er jafnvel órétti beittur. Sá órétt- ur stafar oftar en ekki af því að reynt er að ná fram „jöfnuði“. Sá er þetta ritar hef- ur horft á bótakerfi al- mannatrygginga og líf- eyrissjóði í samhengi. Því til viðbóta er að sjálfsögðu frjáls sparn- aður einstaklinga. Það er rétt að af- greiða frjálsa sparn- aðinn út af borðinu í þessari grein með ein- faldri athugasemd, því það er svo einfalt að frjáls sparn- aður er skattlagður í raun vel yfir hæstu skattlagningu launatekna og stundum vel yfir 100% raunskatt- lagningu. Í sem stystu máli er kerfi almannatrygginga byggt upp á þremur meginþáttum.  Grunnlífeyrir sem allir fá þeg- ar ákveðnum aldri er náð kann að hækka ef töku grunnlífeyris er frestað.  Tekjutrygging er hugsuð til að hver og einn einstaklingur hafi framfærslu ef viðkomandi hefur engar aðrar tekjur.  Tekjutrygging skerðist við launatekjur, lífeyristekjur og fjár- eignatekjur.  Við tekjutryggingu getur bæst heimilisuppbót og hugsanlega aðrir bótaflokkar. Jöfnuður, réttlæti og óréttlæti Ýmsum finnst það nokkurt órétt- læti að þeir sem aldrei hafa greitt í lífeyrissjóð standi jafnfætis þeim sem hafa greitt fullar greiðslur af lágum launum í lífeyrissjóð. Þetta heitir jöfnuður. Það er því nokkuð augljóst að hér takast á réttlæti og jöfnuður. Hvorugt er í boði nema menn telji að réttlæti og jöfnuður sé einn og sami hluturinn. Jöfnuðurinn þýðir í raun mikla raunskattlagn- ingu. Í hópi þeirra sem þurfa að þola hlutfallslega mestar skerðingar eru þeir sem hafa verið á lægstum laun- um. Þá er rétt að spyrja hverjir eru það sem eru verst settir? Sá er þetta ritar telur að þeir sem eru verst settir séu eftirtaldir hópar.  Öryrkjar, sem aldrei hafa haft nokkra möguleika til að afla sér tekna. Það er óþarfi að útskýra til- vist þess hóps fólks sem er meðal okkar minnstu bræðra og systra og okkur ber að veita sérstaka vernd.  Konur sem fóru seint út á vinnumarkað og hafa jafnvel unnið hlutastörf. Þær hafa ekki haft möguleika á að afla sér lífeyrisrétt- inda.  Konur sem hafa farið í gegnum hjónaskilað eða slit á sambúð, þar sem stærsta fjáreign heimilisins kom ekki til skipta. Með stærstu fjáreign heimilisins er átt við líf- eyrisréttindi maka.  Þeir sem aldrei hafa greitt í líf- eyrissjóð því þeir hafa kerfisbundið komið sér undan því. Það kann að fara saman við skattsvik.  Vissulega er þetta ekki endan- leg upptalning en er lýsandi. Samúð mín er öll með ofangreindum hópum nema ef til vill þeim síðasta en grái herinn virðist gleyma öllum nema þeim sem komið hafa sér undan því að greiða skatta og skyldur og í líf- eyrissjóði. Þegar hallar á ævikvöldið kann að taka við vist á dvalar- og hjúkr- unarheimilum. Vist á dvalarheimili kostar 4-5 milljónir á ári. Vist á hjúkrunarheimili kostar 9-10 millj- ónir á ári. Rangfærsla Það er ein rangfærsla sem gengur að tekjutrygging eigi að vera hluti af grunnlífeyri og óskert. Það var vissa þeirra er stóðu að stofnun lífeyris- sjóða um 1970 að almannatrygg- ingakerfið gæti aldrei staðið undir eftirlaunum þeirra stóru hópa sem fæddust um og eftir síðasta stríð. Því yrði að safna í sjóð í stað gegn- umstreymiskerfis. Sjóðasöfnun hef- ur byggt upp þokkalega sterkt líf- eyriskerfi en betur má ef duga skal. Því hefur löggjafinn í samstarfi við aðila vinnumarkaðarins heimilað viðbótarlífeyrissparnað. Greiðslur úr þessum sjóðum skerða tekju- tryggingu með líkum hætti og at- vinnuleysisbætur fá þeir einir sem ekki eru í starfi. Ef hugsun gráa hersins nær fram að ganga, það er óskert tekjutrygg- ing, kann það að leiða til þess að tvö- falda þurfi greiðslu tryggingagjalda en þá er farið að nálgast tvöfalt líf- eyriskerfi, það er gegnumstreymis- kerfi og sjóðasöfnunarkerfi. Ekki er víst að jöfnuður aukist við það ell- egar að ekki verði til nýir hópar sem verði þeir verst settu. Hagsmunir Hinir stóru hagsmunir eldri borg- ara eru ekki hvað ríkið borgar í líf- eyri. Það er ávöxtun og umgengni um lífeyrissjóði. Að ekki sé talað um frjálsan sparnað. Hagsmunirnir ná yfir langan tíma en geta aldrei orðið stundarhagsmunir. Það er enn mikið verk að vinna fyrir Jón heitinn Ólafsson að leið- rétta allar þær villur og rangfærslur sem reynt er að fleyta nú um stund- ir. Hagsmunir unga fólksins eru öfl- ugt atvinnulíf sem greiðir góð laun. Þau góðu laun eru undirstaða þess að hægt verði að greiða góð eft- irlaun eftir farsælan starfsaldur. Því er aldrei meiri þörf en nú að ræða aðalatriði í málinu en ekki aukaatriði og láta ræna sig öllu skynsamlegu viti. Hagsmunir og þversagnir Eftir Vilhjálm Bjarnason » Því er aldrei meiri þörf en nú að ræða aðalatriði í málinu en ekki aukaatriði og láta ræna sig öllu skyn- samlegu viti. Vilhjálmur Bjarnason Höfundur er alþingismaður.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.