Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.11.2016, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.11. 2016
VETTVANGUR
Samkeppni er alltaf til góðsfyrir neytendur, sagði for-maður Neytendasamtakanna
í sjónvarpsþætti í liðinni viku. Til-
efnið var úrskurður um að Mjólk-
ursamsalan hefði ekki gerst brotleg
við lög, gagnstætt því sem Sam-
keppniseftirlitið hafði staðhæft.
En samvinna? Getur verið að hún
sé góð fyrir neytendur?
Ekki var á formanni Neytenda-
samtakanna að skilja að svo væri.
En ég leyfi mér að spyrja hvort
það kunni ekki að vera svo, að
stundum sé samkeppni góð fyrir
neytendur og stundum sé samvinna
góð fyrir neytendur; og stundum
blanda af þessu tvennu.
Samvinnurekstur kúabænda í
landinu hefur þannig skilað ótví-
ræðum árangri fyrir neytendur.
Þetta sýna verðlagstölurnar. Sam-
keppni í smásöludreifingunni hefur
hins vegar ekki skilað árangri sem
skyldi. Það sýna verðlagstölurnar
líka.
Undarlegt er að fylgjast með fjöl-
miðlamönnum mörgum hverjum,
sem taka niðurstöðu um sakleysi
MS sem harmafregn. Það er eins og
þeir hafi gleypt and-
köf þeirra stjórn-
málamanna sem
andæfa öllu sem frá
íslenskum landbún-
aði kemur, sam-
kvæmt aðferðafræð-
inni, „af því bara“.
Þeir gefa sér að
samvinnufyrirtæki
bændanna brjóti á
öllum fyrirtækjum
sem nálægt því
koma, en gefa hins
vegar minna fyrir
barnafjölskylduna
sem bara vill heil-
næma ódýra mjólk
og hefur fengið hana
með núverandi fyrirkomulagi.
Þegar allt kemur til alls var það
yfirvegað markmið löggjafans að
líta bæri á framleiðslu mjólkur og
mjólkurafurða nánast eins og sam-
félagsþjónustu, að tryggja þyrfti
framboð á heilnæmri matvöru á
verði sem öllum væri viðráðanlegt.
Þetta markmið hefur náðst. En eru
lögin þá gamaldags, tilheyra liðinni
öld og eiga að víkja fyrir hrárri
markaðshyggju síðustu ára? Er það
þá svo að samkeppni skuli vera
ófrávíkjanleg regla; að aðferðin sé
árangrinum mikilvægari?
Engu er líkara en að fréttamenn,
margir hverjir, hafi aldrei hugleitt
hvað þær skorður sem Mjólkursam-
sölunni eru settar í verðlagningu til
varnar neytendum þýði í rekstri
fyrirtækisins. Hvað það þýði þegar
fyrirtæki er gert að hlíta ströngum
ákvæðum um verðlag og leyfilegan
arð. Og síðan á hinn bóginn hvort
ekki sé augljóst að fyrirtæki sem er
undanþegið slíkum kvöðum og get-
ur jafnframt einhent sér á þá vöru-
tegund sem mest gefur af sér búi
við önnur, og að þessu leyti hag-
stæðari, rekstrarskil-
yrði?
Getur það verið að
það breyti engu fyrir
Neytendasamtökin
ef á daginn kemur að
það ákvæði Búvöru-
laga sem undanskilur
tiltekna þætti í mat-
vælaframleiðslu sam-
keppnislögum hafi
komið neytendum til
góða?
Ég hélt að Neyt-
endasamtökin væru
fyrir neytendur en
ekki neitendur, sem
afneita kerfislægum
ávinningi ef hann
passar ekki inn í tiltekna stjórn-
málakreddu.
Reyndar skal það sagt að mér
hefur fundist nýr formaður Neyt-
endasamtakanna fara vel af stað og
vera skeleggur og rökfastur þar til
hann fann sér þetta hýði til að
renna á í umræðunni um mjólk-
urvörur.
Vonandi bregst honum ekki jafn-
vægislistin þegar fram í sækir. Það
liggur mikið við að hafa kröftug
Neytendasamtök í landinu. Um það
erum við félagsmennirnir sammála
og óskum nýrri forystu velfarnaðar.
Eru Neytendasamtökin fyrir
neytendur eða neitendur?
’Þegar allt kem-ur til alls varþað yfirvegaðmarkmið löggjaf-
ans að líta bæri á
framleiðslu mjólk-
ur og mjólkuraf-
urða nánast eins og
samfélagsþjónustu,
að tryggja þyrfti
framboð á heil-
næmri matvöru á
verði sem öllum
væri viðráðanlegt.
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@althingi.is
Morgunblaðið/Ernir
Rithöfundurinn Gerður Kristný
skrifaði langa sögu af úlpukaupum
og svörtum föstudegi á Facebook
og lýsir leit sinni að nýrri úlpu:
„Loks ákvað ég að fara í sömu búð
og síðast og fjárfesta í svartri úlpu
með sígildu sniði, flík sem gengi
hvort sem ég væri á skíðum eða að
mæta í Þjóðleikhúsið. Þótt flíkin
væri ekki sú dýrasta sem mér
bauðst var hún dýr fyrir mig. Þess
vegna bað ég búðina um stað-
greiðsluafslátt. Hann bauðst ekki.
Þá spurði ég hvort eldri borgarar
fengju afslátt og ætlaði þá að hafa
pabba minn með en það bauðst
heldur ekki. Ég greiddi því fullt
verð og vonaðist til að þetta færi
allt saman vel. Fáeinum dögum síð-
ar brá mér hins vegar í brún þegar
heilsíðuauglýsing birtist í blaði frá
versluninni þar sem tilkynnt var:
„Svartur föstudagur! 40% afsláttur
af svörtum úlpum!“ Ekki hafði ég
keypt prímus, ekki bakpoka og
ekki hafði úlpan verið blá, nei,
þetta var nákvæm lýsing á því sem
ég hafði keypt. Mér fannst versl-
unin hafa komið eilítið aftan að
mér. Ég ákvað að hringja og tjá
verslunarstjóranum óánægju mína.
Ég beið þó í nokkra daga því ég
vildi vera viss um hvað ég vildi
segja og hvernig. Mér var nokkuð
ljóst að verslunin mætti þetta svo
sem alveg en … samt! Og ég
hringdi, sagðist hafa haft orð á
staðgreiðsluafslætti en hann hefði
ekki boðist en skyndilega væri
hægt að rigga upp einhverjum alút-
lenskum svörtum föstudegi og þá
mætti nú aldeilis henda í feitan af-
slátt. Ég hefði aldrei hringt fyrir
10% eða 20% afslátt „en 40% af-
sláttur er býsna vel í lagt“. Versl-
unarstjórinn sagði að engin leið
væri að bjóða upp á 10% afslátt,
fólk kæmi ekki í búðina fyrir slíkt
skitirí. Svo dæsti hann og sagði:
„Veistu! Ég veit ekki hvað ég get
gert fyrir þig.“ Og áður en ég vissi
af hafði ég misst út úr mér: „Ég vil
bara fá þennan afslátt.“ Og mað-
urinn sagði: „Alltílæ.“ Úlpuverðið
var fært inn á kortið mitt og síðan
tekin út 60% af því. Í ár merkti ég
því svarta fössarann inn á eldhús-
dagatalið. Ég ætla ekkert að hringja
svona á hverju ári. Þessi kona sem
ég var þarna í símanum í fyrra má
alveg koma í kaffiboð til mín en ég
vil ekkert að hún sé hér hverja
helgi. Best er þó að henni er ekki
kalt lengur.“
Nína Björk Jónsdóttir sendi-
ráðsstarfsmaður
skrifaði um auglýs-
ingar á svörtum
föstudegi: „„Nýir
BIRNA styles í
„Limited Edition“
Allir styles … 6
verð !“ Held það sé full ástæða til
að hafa áhyggjur af stöðu íslensk-
unnar!“
Á Twitter var þessi svarti dagur
líka ræddur: „Það er erfiðara að
komast inn í The
North Face en
Kaffibarinn og
dyravörðurinn
ekkert lamb að
leika sér við
#svarturfössari
#neyslusamfélag,“ skrifaði Dr.
Helga @tungufoss.
Dagurinn fór heldur ekki framhjá
söngkonunni Sigríði Thorlacius
á Facebook:
„Gleðilega hátíð!
Þvílíkur dagur.
Það er einlæg
ósk mín að þetta
fólk fái það sem
það dreymir um
og jafnframt fáist það á einhverjum
sturluðum afslætti. Helst svo gott
sem ókeypis.“
AF NETINU
Sæng og koddi verð 12.684,-
Rúmföt verð 6.742,-
Handklæði
verð frá
Ullarteppi
verð 9.384,-
15-40%
afsláttur
392,- til jakkafatajoga.is
ÁNÆGJA EFLING
AFKÖST