Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.11.2016, Blaðsíða 42

The Examined Life (How We
Lose and Find Ourselves) er
safn þátta eftir sálgreinand-
ann Stephen Grosz og voru
þeir upphaflega fluttir á
BBC (Radio 4). Hver þáttur
fjallar um einn skjólstæðing
og leið hans/hennar til bata
eða glötunar. Ég var hálf
angistarfull á meðan ég las
bókina, því ég vildi ekki að
henni lyki. Helst hefði ég vilj-
að hafa hana 5.000 blaðsíður.
Leyndarmál Lorelei er
skáldsaga eftir Carolyn
Parkhurst, fallega þýdd af
Önnu M. Sigurðardóttur. Á
frummálinu: The Dogs of
Babel. Hún fjallar um mann
sem missir konuna sína í ein-
kennilegu slysi og leggur í
kjölfarið allt í sölurnar til að
kenna hundinum sínum að
tala. Það hljómar kannski
undarlega, en þetta er djúp
og mögnuð saga um sorgina.
Þýðingin er frá 2005.
Bonita Avenue, skáldsaga eftir Peter
Buwalda. Ragna Sigurðardóttir þýðir listi-
lega vel úr hollensku. Þetta er fjölskyldu-
saga, grimm og óvægin, grátlega fyndin þótt
hún fylli mann of mikilli tómhyggju til að
maður geti hlegið upphátt.
Guðrún Eva
Mínervudóttir
HVAÐ LANGAR
HÖFUNDANA AÐ LESA?
42 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.11. 2016
LESBÓK
Nítján sögur eru í nýrri bók SteinarsBraga, Allt fer, jafn fjölbreyttar og þæreru margar. Ímyndunarafl höfundar
hefur oft verið sagt mikið og vart annað hægt en
taka undir það. Blaðamaður nefnir til að mynda
söguna Kólfurinn, spyr hvort hægt sé að átta sig
á því hvaðan hún er sprottin, og hvort Steinar
hafi alltaf haft ríkt ímyndunarafl.
Höfundurinn svarar:
„Ég býst við að þetta sé einhver ónáttúra að
ganga í gegnum lífið spyrjandi sjálfan sig hvað-
ef, of mikið. Ég veit ekki hvað ímyndunarafl er en
ég tala nógu mikið við sjálfan mig, það er mikið
um aðfinnslur og útúrdúra og að dvelja að jafnaði
eins langt fjarri jafnvægi og hægt er. En það má
eitt gott segja um það, ég tala ekki upphátt við
sjálfan mig. Ég þagði að mestu fram að tvítugu
en fór þá í læknisfræði af því ég hélt ég myndi
kynnast dauðanum þar, þöglara fólki en mér.
Kólfurinn var skrifuð í Montréal á dimmu októ-
berkvöldi árið 2008, ég bjó í íbúð sem var und-
irlögð af myglu sem óx á veggjunum og leigusal-
inn var dvergur. Það þurfti ekkert ímyndunarafl
til að raða því saman.“
Ástin er áberandi í nýju bókinni. Var hún vilj-
andi einhvers konar útgangspunktur?
„Ég hafði úr nokkuð mörgum sögum að velja,
til að koma lokamynd á safnið. Útgangspunkt-
urinn var ekki að binda það við ákveðið þema, en
hafa sögurnar þó ekki beinlínis í sjálfsmorðs-
árásum hverja gegn annarri. En jú, ætli ástin
myndi ekki komast næst því að sameina þær,
eins opið og það fyrirbæri annars er. Og ástleysi.
Sambönd, sambandsslit. Ætli nokkuð af þessu sé
beinlínis tæmandi en ég kyssti samt Önnu Lindu,
Krissu og Ninju á leikskólanum tíu ára gamall og
það hefur dugað mér, enda sagði Tolstoy að rit-
höfundur væri týpan sem rölti framhjá skála her-
manna seint að kvöldi – gott ef ekki á frið-
artímum – og hlustaði á glaum þeirra í nokkra
stund en hlypi svo heim og skrifaði Stríð og frið.“
Í sögunni Úrræði ríkisstjórnarinnar á fast-
eignamarkaði búa persónurnar í iðrum fyrrver-
andi forsætisráðherra. Spurt er hvort höfund-
urinn sé pólitískur, eða vilji vera það í skrifum.
„Ég held að besta leiðin til að skilja Sigmund
Davíð sé ekki endilega ofanfrá, gegnum hausinn
á honum, a.m.k. hef ég fátt séð sannfærandi úr
þeirri átt. Ætli megi ekki skilgreina þessa sögu
sem kviðsæi, mýkra og sleipara raunsæi sem vill
ekki endilega vera handfjatlað. Ég veit vel að
raðhúsahverfi eru ekki byggð innan í stjórn-
málamönnum en samt, ef þú horfir útundan þér á
raðhús er augljóst að húsin glotta, þeim finnst
hlægilegt að vera þar sem þau eru, leika þetta
hlutverk, og að þau vilja eitthvað allt annað en
það sem við neyðum þau til að vera. Fengum við
leyfi hjá raðhúsum til að vera inni í þeim? Er eitt-
hvað ósiðlegra að fara með skáldskap inn í kvið-
inn á samanklastraðri ímynd af stjórnmála-
manni? Ætli ég sé ekki pólitískur í aðra röndina
a.m.k., við erum það öll og átök um pólitík eru
nauðsynlegur og leiðinlegur hluti af lífinu.“
Er skáldskapur nauðsynlegur fyrir heiminn?
Veit ekki hvað
ímyndunarafl er
„Ég er ekki viss um að
við þurfum meiri skáld-
skap í heiminum,“ segir
Steinar Bragi.
Steinar Bragi hefur farið mikinn á ritvellinum síðustu ár.
Síðasta skáldsaga hans, Kata, vakti gífurlega athygli fyrir
tveimur árum og nú sendir skáldið frá sér margslungið
smásagnasafn, Allt fer, þar sem víða er komið við.
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
Hallgrímur Helgason orti óbundin ljóðum tvítugt en fékk ekki gefin út. Nú,mörgum skáldsögum og hefðbundnum
ljóðum síðar, er komin frá honum bók með
óbundnum ljóðum, sem urðu til á göngu með
tíkinni Lukku.
„Hundurinn kveikti á einhverri nýrri stöð í
mér. Ég var alltaf í sveit í gamla daga og hænd-
ur að hundum en það var svo vegna þrýstings
frá yngstu dóttur minni að við fengum okkur
Lukku. Núna segir konan mín: Hvernig gastu
ekki átt hund? Það er einhver bóndi í manni,
einhver gamall strengur,“ segir Hallgrímur í
samtali við Sunnudagsblað Morgunblaðsins.
„Ég sest ekki niður til að semja þessi ljóð
heldur leyfi þeim að koma til mín á göngunni og
skrifa niður þegar ég kem inn, en hef ekki mikið
verið að breyta þeim eftir á eða vinna þau mikið
áfram. Þetta er meira spurning um að hnykkja
á efninu en þrykkja meiru í það. Ég hef í raun
lítil völd yfir þessum kveðskap; játa mig sigr-
aðan og ljóðin koma bara eins og þau koma.“
Hallgrímur segir göngutúrana með Lukku
eins og veiðitúra. „Stundum kemur ekkert,
stundum eitt ljóð, stundum tvö eða þrjú.“
Hann yrkir gjarnan á morgnana. „Við göng-
um mikið í Laugarásnum, þar er óbyggt svæði
þar sem hundurinn getur verið laus. Ég er svo
með vinnustofu nálægt Framvellinum, við göng-
um í kringum hann, og um helgar fer ég oft upp
að Rauðavatni, það er fallegt svæði. Svo eru
göngutúrar í Hrísey.“
Hundurinn breytti skáldinu. „Lukka er núvit-
undarmeistari,“ segir Hallgrímur. „Hún lætur
mann lifa meira í núinu en ég gerði áður. Fyrr á
tíð hugsaði maður oft um að gaman væri að
yrkja einhvern tíma seinna um þetta eða hitt en
nú gerist það strax. Hugmynd að ljóði getur
kviknað við litla vængjaða hreyfingu í 20 metra
fjarlægð um leið og stigið er út úr bílnum. Mað-
ur veit aldrei hvenær það gerist og verður því að
vera viðbúinn. Í bókinni segir: Ljóðið kviknar
aðeins hinum verklausa. Maður þarf eiginlega
að vera ekkert að gera. Þegar maður er á fullu í
vinnu kemur ekkert en þegar maður slakar á, er
einn að hangsa með hundinum, þá koma ljóðin.“
Hallgrímur kveðst á sínum tíma hafa verið hug-
fanginn af Jónasi Hallgrímssyni. „Ég varð fyrir
miklum áhrifum frá Jónasi og fór að ríma og
stuðla; draumurinn var að ná tökum á því. Mér
fannst maður ekki fullburða rithöfundur nema
hafa tök á ferskeytluforminu, stakhendunni og
sonnettuforminu; öllum þessum gömlu formum.
Ég gaf út kvæðabók með þannig efni 1998 en
fannst ég svo lenda í öngstræti; þetta hentaði ekki
alveg nútímanum. Hugmyndirnar urðu líka svo
margar að eitthvað varð undan að láta. Það má
segja að ég hafi gefist upp fyrir móderníska ljóð-
inu, sem ég hafði barist gegn ungur maður. Og
þegar ég tók niður varnirnar fóru ljóðin að flæða.“
Hvernig gastu ekki átt hund?
Hallgrímur Helgason og Lukka í Hrísey í sumar. Ljóð varð hugsanlega til í þeim göngutúrnum.
Morgunblaðið/Einar Falur
Síðan fjölskylda Hallgríms
Helgasonar eignaðist tíkina
Lukku fara skáldið og hund-
urinn daglega í göngutúr. Á
því ferðalagi streyma óbundin
ljóð fram í huga skáldsins.
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
Ég veit varla hvar skal
byrja. Ansi mikið af fínum
bókum að koma út, sýnist
mér. En þegar svo háttar
hefur maður tilhneigingu til
að tékka fyrst á þeim höf-
undum sem lengi hafa verið
í uppáhaldi. Ég byrja því
trúlega á ljóðabók Þorsteins frá Hamri,
Núna. Opnaði hana raunar
inni í bókabúð á dögunum
og varð beinlínis hrærður.
Hálfvegis vandræðalegt,
svona á almannafæri. Pétur
Gunnarsson er líka í miklum
metum hjá mér. Við vorum
saman á höfundakvöldi um
daginn og mér fannst mikið
til þess koma sem hann las
þar úr bók sinni, Skriftir.
Dásamlegur óður til skáld-
skaparins. Loks vil ég nefna
gamlan félaga úr músíkinni,
Bjartmar Guðlaugsson, en
mér sýnist hann vera með
ansi fallegt verk – Þannig
týnist tíminn – sem inni-
heldur sjálfsævisögulegan prósa, ljóð og
myndir.
Orri
Harðarson