Dagblaðið Vísir - DV - 10.02.2015, Blaðsíða 25

Neytendur 25Vikublað 10.–12. febrúar 2015
Fæðubótarskandall
skekur New York-ríki
n Aðeins brot þeirra innihélt uppgefnar jurtir n Stórum verslunarkeðjum skipað að hætta sölu
S
láandi niðurstöður rann-
sókna á fæðubótarefnum
sem seld eru í nokkrum af
stærstu verslunarmiðstöðv-
um Bandaríkjanna urðu til
þess að Eric T. Schneiderman, ríkis-
saksóknari New York-ríkis, fyrirskip-
aði um helgina að sölu þeirra yrði
þegar í stað hætt. DNA-próf sýndu að
mikill meirihluti fæðubótarefnanna
innihéldu ekki snefil af þeim jurtum
sem gefnar voru upp á umbúðun-
um. Þar að auki mældust fjölmörg
auka innihaldsefni sem ekki voru til-
greind á umbúðunum. Stjórnmála-
menn og yfirvöld segja niðurstöðurn-
ar sýna enn eina ferðina að það verði
að koma böndum á hinn eftirlitslausa
fæðubótariðnað sem veltir milljörð-
um dala á ári.
Krefur keðjurnar svara
Schneiderman sendi forsvarsmönn-
um Target, Walmart, GNC og Wal-
greens formlegt bréf í síðustu viku
þar sem hann fór fram á sölubann á
jurtafæðubótarefnunum sem ekki var
hægt að sanna með rannsóknum að
innihéldu það sem þau áttu að gera
eða innihéldu eitthvað allt annað.
Hafa ber í huga að hér er ekki verið
að tala um fæðubótarefni sem jafn-
an eru notuð til líkamsræktar heldur
fæðubót úr jurtum á borð við garða-
brúðurót (e. Valerian Root), hvít-
lauk, Gingko Biloba, Echinacea, St.
John’s Wort og Saw Palmetto. Óskar
Schneiderman eftir ítarlegum upp-
lýsingum um framleiðslu, vinnslu og
prófanir á fæðubótarefnunum sem
seld eru í verslunum fyrir tækjanna
auk lýsinga og skýringa á gæða-
eftirliti þeirra.
Sláandi niðurstöður
Tildrög málsins má rekja til DNA-
rannsókna sem framkvæmdar voru
sem hluti af yfirstandandi rann-
sókn ríkissaksóknaraembættis New
York-ríkis á neytendasvikum í mála-
flokknum.
Niðurstöðurnar voru enda
sláandi. Í heildina reyndist aðeins
hægt að sanna tilvist þeirra plantna
sem fæðubótarefnin voru sögð inni-
halda í 21% tilfella með DNA-rann-
sókn. Þannig að í 79% tilfella var ekki
snefill af erfðaefni tengdu merktum
innihaldsefnum í vörunum auk þess
sem staðfest var að 35 prósent þeirra
innihéldu efni sem ekki voru tilgreind
í innihaldslýsingunni. Verslunin sem
kom verst út var risakeðjan Walmart
en aðeins fjögur prósent efnanna
sem seld eru þar innihéldu DNA úr
jurtunum sem gefnar eru upp á um-
búðunum.
Lífshættuleg svik
„Þessi rannsókn staðfestir þær lang-
lífu efasemdir sem fólk hefur haft um
jurtafæðubótarefnaiðnaðinn,“ segir
Schneiderman. „Það er ólöglegt að
veita rangar upplýsingar um eitt-
hvað og selja það og auglýsa á fölsk-
um forsendum. Með þessu framferði
er verið að setja líf fjölskyldna New
York í hættu, sérstaklega þeirra sem
kunna að hafa ofnæmi fyrir þess-
um földu innihaldsefnum. Banda-
rísk stórfyrirtæki verða að girða sig
í brók og tryggja að neytendur fái
það sem þeir greiða fyrir, sérstak-
lega þegar því fylgja loforð um bætta
heilsu,“ segir saksóknarinn ómyrkur
í máli. Sérfræðingar og stjórnmála-
og embættismenn hafa keppst við að
fordæma neytendasvikin.
Hættið að sóa peningunum ykkar
„Þær fullyrðingar sem fylgja mörg-
um þessara jurta eru fyrir það fyrsta
verulega vafasamar. En þegar hin-
ar auglýstu jurtir eru ekki einu sinni
til staðar í þessum vörum þá er það
enn eitt merki þess að nauðsyn-
legt sé að endurskipuleggja þenn-
an eftirlitslausa iðnað frá A-Ö. Og
þar til það verður gert ættu neytend-
ur að hætta að sóa peningum sínum.
Schneiderman hefur hér gert það
sem eftirlitsstofnanir þjóðarinnar
hefðu átt að gera fyrir langa löngu,“
segir David Schardt, yfirnæringar-
fræðingur hjá stofnuninni Miðstöð
vísinda í almannaþágu.
Í rannsókninni voru þrjú til fjögur
DNA-sýni tekin úr sex sex mismun-
andi tegundum fæðubótarefna sem
seld eru í þessum fjórum verslunar-
keðjum í New York-ríki. Hvert sýni var
rannsakað fimm sinnum. Í heildina
voru því 390 próf gerð á 78 sýnum.
Fæðubótarefnisiðnaðurinn hefur
um áratugaskeið verið harðlega gagn-
rýndur enda er lítið eftirlit með þeim
efnum sem sett eru á markað. Fram-
leiðendur þurfa lögum samkvæmt að
sýna fram á að vörur innihaldi skað-
laus efni sem séu rétt merkt en ekki
að þær séu öruggar eða að virkni
þeirra sé í takt við auglýstar yfirlýs-
ingar. Bandaríska lyfja- og matvæla-
eftirlitið (FDA) er í raun aðeins haft
með í ráðum ef fæðubótarefnið inni-
heldur nýtt efni. n
Þessar vörur
voru prófaðar
Leitað var eftir sömu efnunum í öllum
vörunum sem prófaðar voru; Ginko
Biloba, St. John's Wort, ginseng, hvít-
lauk, Echinacea og Saw Palmetto.
n GNC: Fæðubótarefni frá Herbal Plus
prófuð. Í 120 DNA-prófum á 24 glösum
stóðst uppgefið innihald í 22% tilfella.
n Target: Fæðubótarefni frá Up&Up
prófuð. Í 90 DNA-prófum á 18 glösum
stóðst uppgefið innihald í 41% tilfella.
n Walgreens: Fæðubótarefni frá
Finest Nutrition prófuð. Í 90 DNA-
prófum á 18 glösum stóðst uppgefið
innihald í 18% tilfella.
n Walmart: Fæðubótarefni frá Spring
Valley prófuð. Í 90 prófum á 18 flöskum
stóðst uppgefið innihald í aðeins 4%
tilfella.
Sigurður Mikael Jónsson
mikael@dv.is
Skandall 79% fæðubótarefnanna sem prófuð voru innihéldu ekki DNA-snefil af þeim efnum sem tilgreind voru í innihaldslýsingunni. Mynd ReuteRS„Með þessu fram-
ferði er verið að
setja líf fjölskyldna New
York í hættu, sérstaklega
þeirra sem kunna að hafa
ofnæmi fyrir þessum
földu innihaldsefnum.
Þrengir að
svikahröppum
Eric T. Schneider-
man er sagður
hafa gert það sem
eftirlitsstofnanir
Bandaríkjanna
hefðu átt að gera
fyrir löngu; að
sýna fram á að
fæðubótarefna-
iðnaðurinn byggist
á blekkingum.
Mynd ReuteRS
Hundrað prósentum dýrara á að flytja hjól með flugi
n eftir að Icelandair fór að flokka þau sem millistóran íþróttabúnað n Breyting í takt við það sem gerist hjá öðrum flugfélögum
F
lugfarþegar sem þurfa að flytja
reiðhjól milli landa með vélum
Icelandair hafa tekið eftir því
að veruleg hækkun hefur orðið
á því gjaldi sem flugfélagið tekur fyr-
ir slíkan flutning. DV barst ábending
frá ósáttum viðskiptavini og leiddi
athugun blaðsins í ljós að verðið hef-
ur hækkað um heil hundrað pró-
sent milli ára. DV leitaði skýringa á
þessari verðhækkun hjá Icelandair.
Guðjón Arngrímsson, upplýsinga-
fulltrúi félagsins, segir skýringuna
liggja í því hvernig reiðhjól séu nú
flokkuð.
„Við flokkuðum reiðhjól áður
sem „small sports equipment“,
eða lítinn íþróttabúnað sem kostar
4.800,“ segir Guðjón í skriflegu svari
við fyrirspurn DV. „Í fyrrahaust var
þessu breytt til samræmis við það
sem tíðkast hjá öðrum flugfélögum,
sem flokka reiðhjól sem „medium
sports equipment“ eða meðalstóran
íþróttabúnað. Kostnaður við slíkan
flutning er nú 9.600 krónur.“
Þessi verð miðast, samkvæmt
verðskrá Icelandair, við hvern flug-
legg milli Íslands og Evrópu. Síðan er
dýrara að flytja búnað milli Íslands
og Norður-Ameríku annars vegar
og Evrópu og Norður-Ameríku hins
vegar.
Þessi nýja flokkun á reiðhjólum
þýðir að þau falla ekki lengur í sama
flokk og golfbúnaður, skíði, sjóskíði,
stangveiðibúnaður, skotvopn og
hokkíbúnaður svo eitthvað sé nefnt
af því sem telst til lítils íþróttabúnað-
ar og eru nú í flokki með brimbrett-
um og flugdrekum í flokknum milli-
stór íþróttabúnaður.
Guðjón segir þessa stöðuhækkun
reiðhjólsins meira í takt við það sem
gengur og gerist meðal flugfélaga.
„Við höfum sem kunnugt er rúm-
ar farangursheimildir og hjá
Icelandair kostar t.d. ekkert að
taka með sér ferðatösku, sem
oftar en ekki er nauðsyn þegar
fólk ferðast með reiðhjól eða
annan stærri íþróttabúnað
þannig að þegar á allt er litið
teljum við okkur bjóða þeim sem
vilja flytja hjól upp á mjög góð kjör
og þjónustu.“ n
Orðið dýrara að fljúga með reiðhjól
Eftir að Icelandair færði reiðhjól úr flokki
yfir lítinn íþróttabúnað upp í millistærð
hækkaði verðið fyrir vikið um hundrað
prósent. Nú kostar 9.600 krónur að koma
hjóli frá Íslandi til Evrópu. Mynd SIgtRygguR ARI