Skagfirðingabók - 01.01.2008, Blaðsíða 76

SKAGFIRÐINGABÓK
einstaklinga úr garðinum. Langflestir
voru ungbörn eða tæplega helmingur.
Börn (3—12 ára) eru um 7%, ungling-
ar (12—18 ára) 4% og fullorðnir ein-
staklingar 42%. Flest ungbörnin eru
innan við ársgömul en hinsvegar
virðist sem lífslíkur aukist töluvert
eftir að fyrstu barnsárum sleppir þar
sem fá eldri börn eða unglingar
virðast hafa hvílt í garðinum. Af
þeim sem náðu fullorðinsaldri er hátt
í helmingur „eldra fólk“ sem í skil-
greiningu beinafræðinnar telst fólk
eldra en fjörutíu ára, auk þess sem
nokkrir einstaklingar hafa náð háum
aldri.
A.m.k. fjórir hafa legið í kumla-
teignum og ekki er óvarlegt að áætla
að þar hafi fleiri legið. Beinin þar
voru mun verr farin en í kirkju-
garðinum en þó var hægt að greina
að tvær beinagrindur hafa verið af
konum, eldri konu og yngri konu.
Mikilvægur þáttur rannsóknarinn-
ar er greining hvers kyns sjúkdóma
eða áverka sem fram koma á bein-
um. Greiningin fer fram með yfir-
borðsskoðun beina til að greina útlits-
breytingar sem kunna að vera meina-
fræðilegar eða umhverfislegar. Einn-
ig er stuðst við smásjár- og röntgen-
greiningar. Með fornmeinafræðilegri
greiningu fæst yfirsýn yfir almennt
heilbrigði þess samfélags sem grein-
ingin tekur til, hvort næringarskort-
ur var almennur og hvaða sjúkdómar
herjuðu.
Merki um sjúkdóma og/eða aðrar
breytingar á beinum eru mismikil og
koma fram vegna áreitis á beinin, s.s.
við endurteknar athafnir eða líkams-
beitingu, sýkingu eða slys. Nokkurn
tíma tekur fyrir beinvef að bregðast
við áreiti og því eru sjúkdómar, sem
sjást á beinum, í eðli sínu krónískir,
ef undanskildir eru áverkar eins og
beinbrot. Fyrir daga fúkkalyfja var
fátt til ráða gegn sýkingum og gátu
jafnvel smávægilegustu sár eða sýk-
ingar valdið dauða manna, svo ekki
sé minnst á bráðasjúkdóma eins og
inflúensu, lungnabólgu eða skæðar
drepsóttir.28 Því má ætla að stór hluti
beinagrinda sem liggja i fornum
kirkjugörðum beri ekki víðtæk sjúk-
dómsmerki, en líklegra er að finna
ummerki sjúkdóma á eldri einstak-
lingum. Algengustu sjúkdómar og
meinafræðilegar breytingar sem finna
má í fornum beinasöfnum, erlendis
sem hérlendis, eru tannkvillar ýmis-
konar, aldurstengt slit og sjúkdómar í
liðum, áverkar, merki um bætiefna-
skort og hverskyns óstaðbundnar sýk-
ingar. I Keldudal er svipað uppi á
teningnum, slit- og aldurstengdar
beinbreytingar algengastar en þó má
finna merki um sýkingar, hörgul-
sjúkdóma og jafnvel áverka.
Sýni voru tekin úr 20 beinagrind-
um til svokallaðrar kolefnisaldurs-
greiningar (Cl4) og ísótópagrein-
inga. Niðurstöður Cl4 mælinganna
studdu það sem gjóskulagagreining
hafði bent til, að garðurinn væri að
stærstum hluta frá því um og fyrir
aldamótin 1100. Merki eru um að
byrjað hafi verið að grafa í garðinn
um eða skömmu eftir 1000. Einnig
var mælt magn kolefnisísótópanna
13C og 12C. Mismunandi magn
þessara kolefna í beinum manna gefur
hugmyndir um fæðuval þar sem
magn þessara efna breytist eftir því
hvort sjávarfang eða afurðir landdýra
hafa verið uppistaða í fæðuvali. Þetta
72