Skagfirðingabók - 01.01.2008, Blaðsíða 133

ÞÓRÐUR HREÐA f KOLBEINSDAI
kemur fram í sögunni um það að
leikurinn hafi borist yfir ána. Össur-
arhól munu líklega fáir þekkja nú.
Á þennan hátt sviðsetja munnmæli
síðari tíma oft atburði Islendinga-
sagna og lesa inn í landslagið. Mörg
þess háttar „sögusvið" er hægt að
finna víðs vegar um land þar sem
síðari tíma menn hafa túlkað eða
„lagað“ frásagnir Islendingasagna að
aðstæðum, skáldað í eyður og búið
til örnefni og vitnar það vissulega um
lifandi sagnfestuhefð. Þannig hafa
sagnamenn í Skagafirði t.d. getað
ályktað út frá því sem er algengt í
öðrum sögum, að Össur muni hafi
verið heygður þar sem hann féll og
síðan svipast um eftir líklegum
„haugi“.
Hreðuklettur og Hreðuhólar draga
núverandi nöfn sín af Þórði hreðu.
Það einkennilega er hins vegar að
Hreðuklettur er víðsfjarri alfaraveg-
um og hreint ekki auðhlaupið þangað
upp um snarbrattar skriður. Ef hjarn
eða svell eru í hlíðinni mundi heldur
ekki álitlegt fyrir þá sem væru á
annað borð komnir þangað upp að
renna sér niður á jafnsléttu — og í
hvaða tilgangi? Þar að auki mætti
þeim sem fylgdu frásögn sögunnar
verða ljóst að ógerlegt mundi að
ganga „á framanverðan hamarinn" ef
átt væri við Hreðuklett. En þetta er
tilkomumesti klettadrangurinn á
svæðinu og hann er því verður nafn-
giftarinnar. Munnmælin hafa þannig
tengt minningu Þórðar við vegleg-
asta kennileitið í þágu tilkomumik-
illar sviðsetningar fremur en raun-
sæislegrar, enda virðist Þórður hafa
verið næsta ofurmannlegur garpur í
augum síðari tíma. Hreðuklettur er í
rauninni náttúrulegt minnismerki
um hetjuna, en nafnið er ekki sótt
beint í söguna heldur nýsmíði hinn-
ar munnlegu sagnahefðar. Sama er að
segja um Hreðuhóla, vestan árinnar.
Hinn upprunalegi Skeggjahamar
gæti auðvitað hafa verið annars
staðar, nær alfaraleið, t.d. gæti verið
átt við norðurbrún Kambanna. I elstu
prentuðu útgáfu sögunnar heitir
kletturinn Skógabamari0 og vissulega
hafa hólarnir undir Kömbunum
einhvern tíma verið skógi vaxnir.
Hamarinn gæti líka hafa hrunið; á
þessum slóðum falla stundum snjó-
flóð og færa til björg ef því er að
skipta en áin grefur undan því sem
stendur á bökkum hennar. Ein-
faldasta skýringin er auðvitað sú að
Skeggja- eða Skóga(r)hamar sé ein-
ungis hugarfóstur höfundar, en ef
svo er ekki hafi örnefnið horfíð með
skóginum.31 Hans er ekki getið í ör-
nefnalýsingu Kolbeinsdals eftir Kol-
bein Kristinsson frá Skriðulandi.
Þessi vandræðalega sviðsetning
styður þá skoðun að höfundur byggi
á munnmælum en sé fremur ókunn-
ugur sögusviðinu. Hann virðist ekki
hafa skáldað frásögnina inn í um-
hverfi sem hann þekkti vel; þá verð-
ur að ætla að honum hefði tekist
betur til. I þessu sambandi er rétt að
benda á að þetta er ekki fyrsti fund-
ur Þórðar og Össurar í sögunni. Vet-
30 Þess lesháccar gerur ekki í útgáfu Fornritafélagsins.
31 I rauninni er fátt í frásögn sögunnar sem staðfestir að raunverulega sé átt við Sviðnings-
hóla, en um það hefur mönnum þó ekki blandast hugur.
9 Skagfirðingabók
129