Læknablaðið - 01.01.2016, Blaðsíða 37

LÆKNAblaðið 2016/102 37
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
erindi sem erfiði. Því miður hafa lyf sem
hingað til hafa verið prófuð ýmist haft
of miklar aukaverkanir í för með sér eða
hreinlega ekki náð máli að sýna fram á
árangur. Það eru nokkur atriði sem skýra
það. Í flestum tilvikum hafa rannsóknir
beinst að fólki þar sem sjúkdómsferlið var
of langt gengið til að hægt væri að snúa
því við og einnig er líklegt að lengri tíma
þurfi til að sýna fram á árangur en gefinn
hefur verið í rannsóknunum. Til að flækja
málið hefur komið í ljós við notkun á
jáeindaskanna að hluti af því fólki sem við
segjum að sé með Alzheimer er alls ekki
með þetta tiltekna ferli í gangi. Það virðist
vera að það sem við köllum Alzheimer sé
ekki einn sjúkdómur heldur eru fleiri ferli
á bakvið og kannski of langt mál að rekja
það allt í smáatriðum. En amyloid-tilgátan
stendur þó alveg fyrir sínu og margt sem
styður við hana enda er það svo hjá mikl-
um meirihluta greindra sjúklinga. Nefna
má að allir einstaklingar sem eru með
aukalitning, Downs-heilkenni, framleiða
helmingi meira af þessum próteinútfell-
ingum og munu því fá Alzheimer. Erfða-
rannsóknir hafa einnig rennt styrkum
stoðum undir þessa tilgátu.“
Jón segir nýtt lyf vera í pípunum sem
vænta megi niðurstaðna af úr rann-
sóknum á síðari hluta næsta árs. „Ef það
gengur eftir gæti lyfið verið komið á
markað í Bandaríkjunum árið 2017. Það
er varasamt að fullyrða of mikið á þessu
stigi en dýratilraunir hafa sýnt að efnið
snýr ferlinu við og þess vegna eru miklar
væntingar bundnar við að hægt að sé að
hafa veruleg áhrif á sjúkdómsferlið. Í dag
getum við boðið upp á einkennameðferð
þar sem dregið er úr þeim einkennum
sem sjúkdómurinn hefur í för með sér
en í sjálfu sér hafa lyfin engin áhrif á
sjúkdómsferlið sjálft. Við getum hægt
á framgangi sjúkdómsins tímabundið
og dregið úr einkennunum, þannig að
einstaklingurinn lifir ekki lengur, en við
lengjum tímann sem hann er á þokkalega
góðum stað í sjúkdómnum. Nýju lyfin
gefa vonir um að hægt að sé að grípa inn
í það snemma að stöðva megi sjúkdóminn
og jafnvel snúa ferlinu við og með því
koma í veg fyrir að fólk lendi í því sem við
köllum heilabilun. Ef það gengur eftir þá
er æðimikið unnið. Við erum þó hóflega
bjartsýn í ljósi reynslunnar.“
Tíðni Alzheimer lægri nú en áður
Jón segir margar rannsóknir á undanförn-
um árum hafa sýnt að færri einstaklingar
af nýrri kynslóð fái Alzheimer og jafn-
framt að þeir fái hann síðar á ævinni en
forfeðurnir. „Túlkun þessara niðurstaðna
er á sama veg þó rannsóknirnar séu óháð-
ar hver annarri. Tvennt er á bakvið þetta.
Annars vegar að menntunarstig er hærra
en áður og heilinn hefur þroskast meira
og er betur undir það búinn að taka á móti
áföllum. Þá hefur einnig komið til góða
mjög bættur árangur í meðferð hjarta-
og æðasjúkdóma en æðakölkunarferlið,
sem best er þekkt í kransæðum hjartans
annars vegar og heilaæðum hins vegar
með hættunni á heilablóðfalli, ýtir undir
Alzheimer-ferlið. Þetta hafa menn bent á
sem skýringu á þeirri staðreynd að tíðni
Alzheimer-sjúkdómsins hjá þeirri kynslóð
sem nú er að komast á efri ár er heldur
lægri en áður hefur þekkst. Hins vegar
eru árgangarnir miklu stærri nú en áður
svo fjöldi einstaklinganna verður meiri og
vegur lækkaða tíðni upp og gott betur.“
Jón segir björninn þó ekki unninn
með nýjum lyfjum. „Það er ljóst að þessi
nýju lyf verða ekki ódýr og samfélagið
kemur ekki til með að hafa efni á því að
meðhöndla alla með þeim. Þá munu koma
upp siðferðilegar spurningar sem getur
orðið erfitt að svara, eins og hverjir eigi að
fá lyfið og hverjir ekki og við hvað eigi að
miða.“
„Má segja að
meiri bjartsýni sé
ríkjandi nú en oft
áður þegar boðaðar
hafa verið nýjungar
við meðferð þessa
sjúkdóms,“ segir Jón
Snædal öldrunar-
læknir um ný lyf við
Alzheimer.