Fréttatíminn - 12.08.2016, Síða 6

6 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 12. ágúst 2016
Ísafjörður hefur tapað 4,7 milljörðum króna
Fyrir kvótakerfið var verðmæti
landaðs afla í þeim sveitarfélög-
um sem nú mynda Ísafjarðarbæ
um 7,86 prósent af heildarverð-
mæti alls afla á landinu. Í fyrra
var landaður afli í Ísafjarðarbæ
aðeins 4,51 prósent af heildinni.
Mismunurinn jafngildir um 4,7
milljörðum króna árlega í töp-
uðum tekjum eða um 1,3 milljón
króna á hvern íbúa í sveitarfé-
laginu. Með því að láta 15 millj-
arða króna veiðileyfagjald renna
til sveitarfélaga eftir lönduðu
aflaverðmæti fyrir kvótakerfi
myndu um 1179 milljónir renna til
Ísafjarðarbæjar. Þótt það hljómi
sem há upphæð er það aðeins
rúmur fimmtungur af þeim tekj-
um sem kvótakerfið hefur sogað
út úr byggðarlaginu, aðeins hluti
af þeirri auðlindarentu sem íbúar
bæjarins hafa misst vegna upp-
byggingar kerfisins.
Kvótakerfið hefur leikið
margar sjávarbyggðir illa.
Auðlindarentan hefur verið
færð frá þeim, aflanum land-
að annars staðar, atvinna
lagst af og verðmæti íbúða
hríðfallið. Eftir því sem
byggðarlögin hafa hrörnað
hafa þau átt erfiðara með
að mæta erfiðri stöðu. Ein
leið til að mæta þessu er að
láta sveitarfélögin njóta góðs
parts af hækkandi veiði-
gjöldum.
Gunnar Smári Egilsson
gunnarsmari@frettatiminn.is
Árin 1982 til 1984 var um 7,9 pró-
sent af öllu aflaverðmæti landað í
bæjum sem nú tilheyra Ísafjarðar-
bæ; Flateyri,
Þingeyri. Suður-
eyri og Hnífsdal,
auk Ísafjarð-
ar. Í fyrra var
þetta hlutfall
komið niður í
4,5 prósent af
samanlögðu
aflaverðmæti
af Íslandsmiðum. Mismunurinn
er 3,4 prósent af heildaraflanum
sem jafngildir um 4,7 milljörðum
króna. Það eru þau verðmæti sem
vantar inn í bæjarfélagið frá því
sem áður var.
Íbúar í sveitarfélaginu eru nú
um 3623 talsins. Tekjutapið vegna
minni landaðs afla jafngildir því
rétt tæplega 1300 þúsund krónum
á hvern íbúa á hverju ári.
Auðvitað er ekki hægt að full-
yrða að allt tekjutapið megi rekja
til kvótakerfisins. En skaðinn af
kerfinu er umtalsverður. Vestfirðir
hafa komið einkar illa út úr kerf-
inu. Mikið magn af kvóta hefur
verið selt úr landshlutanum. Hluti
af skýringunni er að Vestfirðir
liggja verr við ferskfiskmörkuðum
en önnur landsvæði. Þegar minna
fékkst upp úr þurrkun, salti og
frystingu en ferskfiskútflutningi
styrktust útgerðir sem lágu betur
við þeim mörkuðum og þær höfðu
bolmagn til að kaupa upp kvóta af
þeim sem voru ekki eins vel í sveit
settar.
En þótt ekki megi rekja alla
hrörnun sjávarútvegs í Ísafjarðar-
bæ til kvótakerfisins er ljóst að
kerfið vegur þungt. Innan þess
missti sveitarfélagið um 40 pró-
sent af því aflaverðmæti sem áður
fór í gegnum bæinn. Á sama tíma
fækkaði íbúunum úr 5101 í 3623
eða um nærri 1500 manns. Það er
fækkun upp á 29 prósent á sama
tíma og landsmönnum fjölgaði um
45 prósent.
Ef Ísafjarðarbær hefði haldið í
við fjölgun landsmanna byggju
tvöfalt fleiri í Ísafjarðabæ en gera
í dag. Sveitarfélagið er því ekki
nema helmingurinn af því sem það
væri ef það hefði haldið í við vöxt
landsins alls.
Kvótakerfið étur upp byggðir
Þótt skýra megi hrörnun sjávar-
útvegs á Vest-
fjörðum með
fjarlægð frá
mörkuðum þá
heldur sú skýr-
ing illa. Það
má til dæmis
benda á að á
sunnanverðum
Vestfjörðum
hefur á skömmum tíma vaxið upp
fiskeldisfyrirtæki sem flytur út hátt
í 1500 tonn af ferskum laxi árlega.
Þá má einnig benda á byggðarlög
utan Vestfjarða þar sem sjávarút-
vegur hefur hrörnað hratt innan
kvótakerfisins. Landaður afli á
Seyðisfirði var í fyrra innan við
helmingur þess sem hann var árin
fyrir kvótakerfið. Bærinn hefur
misst um 1,7 milljarða króna virði
af sjávarfangi frá því kvótakerfið
var sett á. Þetta jafngildir meira en
2,6 milljónum króna árlega á hvern
íbúa.
Árið 1980 bjuggu rétt tæplega
eitt þúsund manns á Seyðisfirði. Ef
bærinn hefði þroskast eins og Ís-
land almennt ættu að búa þar í dag
um 1447 manns. Seyðfirðingar eru
hins vegar ekki nema 658. Meira
en helmingur þeirra er fluttur burt
og lifir og starfar annars staðar.
Af öðrum stöðum utan
Vestfjarða, sem hafa orðið fyrir
þungum áföllum innan kvótakerf-
isins, má nefna Húsavík og Norð-
urþing, Þorlákshöfn og Ölfus og
Keflavík og Reykjanesbæ. Það er
ekki hægt að skýra áföll þessara
Þeir sem högnuðust geta
borgað fyrir skaðann
Með því að láta veiðileyfagjöld renna til sveitarfélagana yrði hluti af auðlindarentunni af Íslandsmiðum aftur
fluttur til fólksins sem missti hana. Kvótakerfið kom með hagkvæmni í sjávarútveginn en ekkert réttlæti.
bæja og hrörnun sjávarútvegs inn-
an þeirra með fjarlægð frá fersk-
fiskmörkuðum.
Áföll af manna völdum
Það bæjarfélag sem hefur misst
mest aflaverðmæti frá sér á hvern
íbúa er Súðavík. Á árunum 1982 til
1984 var landað í Súðavík um 0,84
prósent af öllu verðmæti sjávarafla
á Íslandi. Í fyrra var þetta hlutfall
komið niður í 0,18 prósent.
Þótt þetta kunni að virðast líti
breyting er hún gríðarleg í ljósi
þess hversu fáir búa í Súðavík. Deilt
niður á 184 íbúa byggðarlagsins
jafngildir þessi samdráttur rúmum
5 milljónum.
Það er næstum ómögulegt að
skilja slíka stærð. Ef við flytjum
hana yfir á Reykvíkinga væri hún
sambærileg því að 617 milljarðar
hyrfu út úr hagkerfi borgarinnar.
Reykjavík myndi ekki lifa það af,
ekki nema í mikið breyttri og mikið
hrörnaðri mynd. Og það er einmitt
það sem henti Súðavík.
Sem kunnugt hafa alvarlegri
áföll dunið yfir Súðavík en kvóta-
kerfið. Þar féll mannskætt snjóflóð
sem veitti bænum þungt högg.
En snjóflóðið skýrir ekki hrörnun
Súðavíkur, þótt það hafi breytt bæj-
arfélaginu varanlega á svo margan
máta. Það sjáum við þegar við skoð-
um aðrar sjávarbyggðir og sjáum
sambærilegt áfall vegna hrörnunar
sjávarútvegs innan kvótakerfsins.
Íbúar Súðavíkur voru 387 árið
1980 og ættu því að vera um 576 í
dag ef Súðvíkingum hefði fjölg-
að jafn mikið og Íslendingum al-
mennt. Þeir eru hins vegar aðeins
184. 68 prósent Súðvíkinga búa
utan bæjarins.
Tálknfirðingar hafa misst um
2,5 milljónir króna af aflaverð-
mæti á mann, eða um 655 milljónir
króna árlega út úr byggðarlaginu.
Frá 1980 hefur Tálknfirðing-
Kvótinn stækkar Reykjavík
Sá útgerðarstaður sem hefur
mest vaxið innan kvótakerfisins
er Reykjavík. Fyrir kvótakerfi var
landaður afli í Reykjavík um 7,57
prósent af heildaraflaverðmæti
Íslendinga. Í fyrra var hlutfall
Reykjavíkur komið upp í 16,27
prósent. Þessi aukning jafngild-
ir því að til Reykjavíkur renni um
12,2 milljörðum meira af tekjum af
auðlindum hafsins en fyrir kvóta-
kerfi. Þar sem Reykvíkingar eru
margir skiptist tekjuaukningin á
marga íbúa og er því lítil á þann
mælikvarða í samanburði við hlut-
fallslegt tap fámennra byggðar-
laga. En sogkraftur Reykjavíkur
innan kvótakerfisins sýnir ágæt-
lega að innan þess vaxa hest þeir
stóru og síst þeir smáu. Það er
ekki algilt, en það má glögglega
sjá að það er meginregla.
KVÓTAKERFIÐ
SEM BREYTTI
KRINGLUNNI ISTORE.IS
Phantom 4
Fljúgandi ofurhlutur!
Frá 219.900 kr.
iStore Kringlunni er
viðurkenndur sölu- og
dreifingaraðili DJI á Íslandi