Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.12.1974, Blaðsíða 32

SJÚKDÓMAR R ÚMLEGUNNAR
Frá aldaöiHi Uviur rúmlega
veriif notufí lil mefíhöndlunar.
Ómnkilegar aíleifíingar hennar
haía lentji verifí hehklar, ekki
hvafí nínt bltífíiappaiíhmUan,
nkritar yíirlmknir John Allan
Xielnen. Hnn eru dmmi hetttt, afí
Hjúklingar ttéu án verulearar
úntmfíu vintafíir of lengi í rúm-
inu, ttér í Ittgi aldrafí íólk. Alenn
gera ttér ekki nmgilega grein
ígrir hvafí margt i ttjúkdómts-
mgndinni á rmtur tiínar afí rekja
tii langrar rúmlegu.
RÚMLEGA fram yfir venjulegan
svefntíma getur verið mjög
gagnleg ráðstöfun. En eins og
aðra meðferð verður að vega
það og meta ásamt lyfjagjöfum.
Áform og afleiðingar þurfa að
liggja sem ijósast fyrir. Frá
fornu fari hefur rúmlegu verið
beitt í ýmsum tilvikum, t. d.
þegar sjúklingur var óstarfhæf-
ur vegna almennra, alvarlegra
farsótta, við sáragræðingu, með-
höndlun beinbrota og meðferð
staðsettrar smitunar. Þetta
byggðist á þeirri lífsreynslu, að
hvíld og hreyfingarleysi flýttu
fyrir bata.
Á síðustu öld voru berklar
meðhöndlaðir með hvíld og rúm-
legu. Á okkar öld hefur löng
rúmlega verið notuð sem eftir-
meðferð eftir uppskurði og
barnsfæðingu. Til skamms tíma
var algerri og langri rúmlegu-
aðferð beitt við kransæðastíflu.
Nú er þetta ævintýri líkast, því
nú vita menn, að rúmlega er
ekki allra meina bót í þessum
tillvikum og að þá geta aðrir
sjúkdómar siglt í kjölfarið sem
aukaverkanir, t. d. blóðtappa-
myndun. Allt of oft kemur fyr-
ir, að sjúklingum sé haldið of
lengi rúmliggjandi án raunveru-
legrar ástæðu, sérstaklega gömlu
fólki. Menn gera sér ekki nægi-
lega grein fyrir því, hve mikill
hluti sj úkdómsmyndarinnai' er
bein afleiðing langrar rúmlegu.
Hér á eftir verður stuttlega
minnst á lífeðlisfræðilegt ástand
rúmlegunnar og bent á nokkr-
ar úrbætur til notkunar í dag-
legri hjúkrun.
Þeim sem hafa áhuga er bent
á grein í Medicinsk Árbog 1970,
eftir 0. J. Malm, „Sengelejets
fysiologi og patofysiologi“.
I.íiVOlisfi*hm>í riiiiilejiUBiiiar.
Samkvæmt eðlilegum háttum
okkar liggjum við lárétt í rúm-
inu þegar við sofum. Við um-
skiptin frá að standa til að leggj-
ast niður fara fram ýmsar
breytingar, sérstaklega viðvíkj-
andi blóðdreifingunni, sem fær-
ist frá fótunum og kviðarhol-
inu upp í brjóstholið, háls og
höfuð. Samtímis verður smátil-
færsla á sogæðavökvanum í
sömu átt. Almennt má segja, að
í stöðu fái nýrun, lifrin og heil-
inn hagstæðast blóðstreymi.
Við breytinguna frá láréttri
til standandi stellingar er blóði
og sogæðavökva beint í gagn-
stæða átt. Yfirvofandi blóð-
þrýstingslækkun í þessu tilviki
er ósjálfrátt varnað með slag-
æðasamdrætti, sem myndast af
þrýstingi í aortaboganum og
stóru æðunum, sem liggja frá
honum gegnum hálsinn upp til
höfuðsins.
Stutt rúmlega eðlilegs svefns
og afturhvarf til fótavistar er
því eðlilegt ástand, án óþæginda.
En alþekkt er, að hjartabilaðir
sjúklingar þola illa blóðstraums-
breytinguna til stóræða brjóst-
holsins og þessir sjúklingar
kjósa að sofa að öllu eða hálfu
leyti í sitjandi stellingu. 1 raun
og veru krefst það heilbrigðs
hjarta að sofa í rúminu sínu.
I.aniglegUKjiikilóiiiseiiikeiiiii.
Við langvarandi rúmlegu
koma fram margvísleg neikvæð
áhrif. Samantekt þeirra fer hér
á eftir:
1. Minnkandi vinnuhæfi,
þverrandi vöðvaþróttur og
dælingarhæfni hjartans.
2. Blóðþrýstingsbreyting frá
láréttri til lóðréttrar stell-
ingar.
3. Þverrandi blóðmagn og
fækkun rauðra blóðkorna.
4. Aukin vökvamyndun með
bjúgafleiðingum.
5. Minna blóðstreymi til æð-
anna í mjaðmagrind og fót-
um.
6. Aukin beinvefsrýrnun. Með
þvaginu hverfur meira kalk
og fosfat en aflast með fæð-
unni. Þetta ásamt lélegu
afrennsli frá nýrum og
blöðru í legustellingu getur
valdið nýrnasteinum og
blöðrubólgu.
7. Lystarleysi, hungurástand
og hægðaleysi.
8. Minnkandi öndunargeta og
hóstaþróttur, bifhár bark-
ans þorna og slím stöðvast,
130 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS