Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.12.1974, Page 38

Þannig hefur hvert bóluefni
sem notað er til varnar gegn
veirusjúkdómum þurft sérstaka
aðgát, og ekki er til nein alls-
herjar uppskrift að gerð, sem
hægt er að hagnýta í öllum til-
vikum. Það má þó tala um
tvenns konar aðalaðferðir við
lögun þessara bóluefna, annars
vegar að drepa veirurnar og
dæla þeim dauðum í hinn bólu-
setta, hins vegar að veikla þær
verulega og draga úr hæfni
þeirra til að valda sjúkdómum,
en gefa þær þó þannig, að þær
veki mótefnamyndun, meðan
þær eru að margfaldast í hin-
um bólusetta. Er þannig reynt
að líkja eftir því, sem gerist í
náttúrunni við mjög vægar
(subkliniskar) veirusýkingar.
Með síðari aðferðinni hefur
tekist að búa til verulega gott
mislingabóluefni, sem víða hef-
ur verið tekið upp í almennar
ónæmisaðgerðir á börnum. 1 85
—95 af hverju hundraði bólu-
settra virðist þessi ónæmisað-
gerð veita varanlega vörn, þar
sem hópum bólusettra hefur
verið fylgt eftir í nokkur ár
erlendis. Hér virðist árangur
eins og best gerist erlendis, þeg-
ar athugaðir eru hópar fullorð-
inna og hópar barna, sem bólu-
sett voru hér fyrir 8—9 árum.
Hér reynir þó ekki á bólusetn-
inguna árlega eins og ger-
ist í þéttbýlli löndum, þar sem
mislingar eru alltaf á ferðinni,
og í öllum löndum og á öllum
tímum eru til einstaklingar, sem
eru frá náttúrunnar hendi lé-
legir mótefnamyndarar og erf-
itt að gera ónæmisaðgerðir á.
Mislingabóluefnið er viðkvæmt
og verður að fara með það eftir
settum reglum um geymslu og
inngjöf, ef það á ekki að eyði-
leggjast í meðförunum. Erlendis
hafa bólusetningar með því helst
mistekist, ef bóluefnið hefur
verið gefið í sprautum, sem
geymdar hafa verið í sótthreins-
andi efnum á lækningastofum,
en ekki þvegnar og þurrsterilis-
eraðar. Þvottur og sótthreinsun
þarf að vera sérlega vel af hendi
leyst, ef gefa á mislingabóluefni
úr glersprautum. Því fylgdu
plastsprautur lengi vel hverjum
skammti af þessu bóluefni, og
okkar góða árangur hér eigum
við sjálfsagt að einhverju leyti
því að þakka, hve varlega hefur
verið farið með bóluefnið við
geymslu og inngjöf.
Þar sem sjaldan reynir á bólu-
setninguna gegn mislingum, er
mjög áríðandi að reyna að gera
sér einhverja grein fyrir end-
ingu mótefnanna hjá þeim, sem
ekki hafa lent í mislingum í
mörg ár á eftir bólusetningunni.
Slíka hópa fólks má víða finna
i sveitum hér á landi. Mótefna-
mælingar á blóðsýnum hafa ver-
ið gerðar hér reglulega hjá misl-
ingabólusettum þau 12 ár, sem
liðin eru síðan byrjað var að
nota bóluefnið hér. Flestir virð-
ast halda allvel mótefnunum.
Einn og einn maður lækkar þó
fullhratt, rétt eins og einn og
einn virðist geta fengið eðlilega
sýkingu tvisvar.
Aukaverkanir við mislinga-
bólusetningu eru nú mun sjald-
gæfari en var fyrst, þegar misl-
ingabóluefni komu á markað.
Fyrstu bóluefnin gerðu hita í
nærri öllum tilvikum, höfuð-
verk, verki í augum og stund-
um útbrot. Þessi einkenni komu
fram 7—11 dögum eftir bólu-
setninguna og virtist tíminn
lengri hjá fullorðnum en hjá
börnum. Nú er orðið sjaldgæft,
að bólusetningin valdi óþægind-
um, en einn og einn maður verð-
ur þó enn lasinn. Ekki er ráð-
legt að mislingabólusetja börn,
sem haldin eru blóðsjúkdómum,
sem skekkja hvítu blóðmyndina,
eða hafa gallað ónæmissvar.
Veiran, þó veikluð sé, getur
orðið þessum einstaklingum
hættuleg, því að þeir hafa svo
skerta mótstöðu. Dæmi eru til
þess, að börn haldin hvítblæði
hafi verið bólusett og af hlot-
ist óstöðvandi risafrumulungna-
bólga, sem dregið hefur til
dauða. Sá fylgikvilli mislinga,
sem menn óttast mest, er heila-
bólga, sem fylgir í kjölfar
þeirra í 1 tilfelli af ca. 1000 sýk-
ingum. Þessi heilabólga gerir
vart við sig þegar mislingaein-
kennin sjálf eru að ganga til
baka og virðist helst koma fram
hjá einstaklingum með gallað
ónæmiskerfi. Ef heilabólga
þessi dregur til dauða og reynt
er að rækta mislingaveiru frá
sýktum heilum, tekst það yfir-
leitt ekki. Því er litið á þessar
heilaskemmdir sem afleiðingu
af gallaðri ónæmisvörn. Misl-
ingabóluefnið þykir ekki vara-
samt í þessu tilliti. Önnur teg-
und heilabólgu, mjög sjaldgæf
en bráðhættuleg, svokölluð Daw-
sons heilabólga eða SSPE (sub-
acut sclerotizing panencephal-
itis), sem alltaf dregur til dauða,
er nú kennd mislingaveiru, er
náð hefur að hreiðra um sig í
miðtaugakerfi þessara sjúkl-
inga og safnar þar upp vefja-
skemmdum í langan tíma áður
en sjúkdómseinkenni byrja.
Fórnarlömb þessa vágests eru
helst börn á skólaaldri eða ungt
fólk, og virðast mörg ár geta
liðið frá mislingasmitun, þar til
þessi heilabólga greinist. Að-
eins nokkur ár eru liðin síðan
menn fóru að tengja þennan
sjúkdóm mislingaveirunni, og
olli sú vitneskja nokkrum
áhyggjum meðal veirufræðinga
vegna mislingabólusetningar-
innar. Víðtæk athugun á bólu-
settum leiðir í ljós, að bóluefn-
ið hefur mun minni áhrif á EEG
en mislingarnir sjálfir. Breyt-
ingar á EEG má yfirleitt finna
við kliniska mislinga, en þær
finnast í 30—50 af hundraði
bólusettra með bóluefnum, sem
valda lasleika. Fundist hafa
einstaklingar veikir af SSPE,
sem ekki er vitað til að hafi
fengið mislinga, en hafa verið
bólusettir. Einnig hafa fundist
einstaklingar með SSPE, sem
hafa fengið mislinga án útbrota.
136 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS