Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.12.1974, Page 40

til tjóns, ef slíkt kemur fyrir.
1 löndum, sem fengið hafa bólu-
sótt yfir sig, og misst úr henni
fólk, er gengið ríkt eftir því
að heilbrigðisstéttir séu bólu-
settar reglulega 2.—3. hvert ár
hver maður. Meðan ekkert bját-
ar á gleyma menn svo oft sín-
um góða ásetningi, en það virð-
ist vera alger tilviljun nú orðið,
í hvaða lönd bólusótt berst með
nútíma samgöngum., og full
ástæða til að forðast slys af
hennar völdum.
Mænusóttarbólusetningu er
hægt að gera með lifandi veikl-
uðum veirum. Það bóluefni er
tekið inn, og er hver ætt mænu-
sóttarveira gefin sér, þannig að
hver einstakur fær þrjár inn-
tökur. Þetta er gert til að
tryggja, að hinn bólusetti eigi
þess kost að verjast öllum þrem
ættum mænusóttarveira jafnt.
Ef þeim er blandað saman í
eina inntöku, er dálítil hætta á
að ein verði annarri yfirsterk-
ari, en einhver ein verði útund-
an og nái ekki að vekja mót-
efnamyndun. Þessi tegund
mænusóttarbólusetningar er að-
alaðferðin í stórum og þéttbýl-
um löndum eins og Bandaríkj-
um Norður-Ameríku, Sovétríkj-
unum og Bretlandi. 1 þéttbýl-
um löndum, þar sem. mikið var
um mænusótt fyrir nokkrum ár-
um, hefur þessi aðferð gefist
vel. 1 minni og strjálbýlli lönd-
um, þar sem hreinlæti er á háu
stigi, hefur þess orðið vart að
mænusóttarveirurnar í bóluefn-
inu eru ekki alveg hættulausar
fyrir hinn bólusetta og nánasta
umhverfi hans, sérstaklega ætt
3. 1 Svíþjóð, Finnlandi, Hollandi
og Belgíu og hér á landi hefur
því verið tíðkað að gefa held-
ur inndælingar með dauðu
mænusóttarbóluefni með vissu
reglulegu millibili. Þessi aðferð
virðist eins hættulaus og frek-
ast er kostur um bólusetningu
gegn veirum, þar sem alltaf
þarf að nota lifandi vef í ætin,
og ýmislegt gæti í honum leynst,
sem ekki var til sáð. Dautt
mænusóttarbóluefni veitir all-
góða mótefnamyndun fyrst á
eftir inndælingunni, en mótefn-
in minnka þegar frá líður. Því
er afar áríðandi, að fyrstu inn-
dælingar á mænusóttarbóluefni
séu gerðar með reglulegu milli-
bili. Sú fyrsta er gerð þegar
barn hefur misst mótefni, sem
það fæddist með frá móður, t. d.
6—9 mánaða. Þessa bólusetn-
ingu er þó alsiða að gera á 4—5
mánaða börnum í þeirri trú, að
engin mótefni frá móður séu
eftir. Séu þau að einhverju
marki er erfitt að gera þessa
bólusetningu með góðum ár-
angri. Annan skammt mænu-
sóttarbóluefnis skal svo gefa 4
—6 vikum eftir þann fyrsta og
þriðja skammtinn 7—8 mánuð-
um seinna. Séu þessir þrír
skammtar svona reglulega gefn-
ir með góðu bóluefni á einu og
sama árinu má vænta góðs ár-
angurs af þessari frumbólusetn-
ingu, sem felst í öllum þrem
inndælingunum. Fjórðu spraut-
una skal svo gefa 2—3 árum
síðar og þá fimmtu ef þörf kref-
ur. Þessi bólusetningaraðferð er
eldri en sú sem fólgin er í notk-
un lifandi veiklaðrar veiru og
lækkaði tíðni mænusóttar á
Vesturlöndum mjög verulega,
áður en hin aðferðin kom til.
Aðalgallinn við þessa aðferð eru
hinar mörgu inndælingar, en
kostirnir eru hve lítil hætta er
á óæskilegum aukaverkunum.
Hinar helstu eru bundnar of-
næmi fyrir þeim fúkalyfjum,
sem kunna að hafa verið notuð
til að halda bakteríum frá bólu-
efninu í framleiðslu. Ber þeim
sem bólusetja að kynna sér,
hvort einhver slík lyf eru í bólu-
efninu, og eiga framleiðendur
að láta þess getið á umbúðum.
Hér á landi er töluvert gert
til að hvetja fólk til að halda við
ónæmi sínu gegn mænusótt. Síð-
asti mænusóttarfaraldur var hér
1955 og eftir 1960 hefur veir-
an ekki fundist hér á landi. Þeir
14—19 yngstu árgangar, sem
síðan hafa fæðst, búa eingöngu
að mótefnum mynduðum við
bólusetningar, en hafa ekki haft
nein tækifæri til að mynda mót-
efni við náttúrlega sýkingu. I
þeim löndum, sem nú eru vin-
sælust til sumarferðalaga, er
þessu öfugt farið. í Miðjarðar-
hafslöndunum öllurn er ástand
heilbrigðismála ekki gott og
sáralítið gert að reglulegum
mænusóttarbólusetningum, enda
nóg af veirunni sjálfri á boð-
stólum, sérstaklega yfir sumar-
ið. Er dæma má eftir þeim
magapestum, sem sóldýrkendur
verða sér úti um í suðlægum
löndum og flytja hingað heim
með sér, virðist ekki úr vegi að
hvetja suðurfara til að hugleiða,
hvenær þeir voru mænusóttar-
bólusettir síðast, og láta endur-
nýja þessa bólusetningu um leið
og þeir kaupa farseðilinn.
Inflúensubólusetning er ef-
laust meiri og almennari hér á
landi en í nokkru öðru landi.
Þessi bólusetning er ekki nærri
eins góð vörn og þær bólusetn-
ingar, sem áður eru nefndar.
Kemur þar tvennt til. Erfitt er
að henda reiður á inflúensuveir-
unni sjálfri. Hún er síbreytileg
frá ári til árs og ómögulegt að
vita, hvort flensustofninn frá í
fyrra er ekki horfinn og týnd-
ur í ár og nýr kominn í stað-
inn, sem hvorki hrína á mótefni
mynduð við eðlilega sýkingu eða
bólusetningu með eldri stofnum.
Einnig eru bóluefnin lélegir
mótefnavakar og svolítil of-
næmishætta við endurteknar
inndælingar. Inflúensubólusetn-
ingin er þó okkar einasta vörn
við flensunni í bili. Hún á fullan
rétt á sér þegar í hlut eiga gaml-
ir og veiklaðir og vissir starfs-
hópar, sem þurfa að þola vos-
búð og strit meðan flensan geng-
ur og stunda vinnu, hvort sem
þeir eru veikir eða heilbrigðir.
Aðrir ættu að geyma sér flensu-
bólusetninguna til efri ára, svo
að þeir hafi ekki eyðilagt þessa
138 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS