Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Side 28

Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Side 28
Sigurður S. Magnússon, læknir: Tíðahvörf Þessi athyglisveröa grein var birt í Læknanemanum 4. tölu- blabi 1974. Tímarit HFl þaklcar höfundi og ritstjó'rn Læknanemans veitt leyfi til eftirprentunar. Skilgreining. Hugtökin menopausis og klim- akterium haí'a verið skilgreind á mismunandi hátt. Orðið meno- pausis þýðir hlé á blæðingum og er það hugtak því notað um tímabilið, þegar síðasta blæðing- in á sér stað. Þannig er aldrei mögulegt að greina menopausis fyrr en eftir á. Sumir höfundar, t. d. Stoeckel, skilgreina meno- pausis, sem tímabilið næst á eft- ir síðustu blæðingu. Hugtakið menopausal-einkenni á við ein- kenni, sem koma fram fyrir og eftir menopausis. Orðið klimakterium er grískt að uppruna og þýðir þar stigi eða trappa. Ekki eru menn sam- mála um skilgreiningu á hugtak- inu klimakterium. Sumir skil- greina það sem tímabilið næst á undan menopausis, aðrir sem tímabilið fyrst eftir menopaus- is og enn aðrir láta það ná yfir bæði tímabilin. 1 Svíþjóð er hug- takið látið ná yfir allt breyt- ingatímabilið, þ. e. frá því kon- an er á síðasta tímabili frjó- semisskeiðsins og fram á elliár. Menopausis er þannig atburður í klimakterium á sama hátt og menarche er atburður á gelgju- skeiðinu. Sennilega er heppilegt að fara og breytingaskeið að ráði Kaisers og Daume (1965) og skipta klimakterium í 2 tímabil, pre-menopausis, sem nær yfir síðustu 2—5 árin fyrir menopausis, og postmenopausis, sem nær yfir 2—5 ár eftir meno- pausis. Einkenni, sem sjúklingar telja að eigi rætur að rekja til breytingaskeiðsins (klimakteri- um) er algeng orsök þess, að leitað er læknis. Á þessu tíma- bili verða hjá konunni lífeðlis- fræðilegar breytingar og nauð- synlegt er að gera sér ljóst, að minnkandi starfsemi eggja- stokkanna á þessu skeiði getur valdið hvarfseinkennum, sem stafa af minnkandi hormóna- framleiðslu kynfæranna. Þessi einkenni eru fyrst og fremst frá kynfærum, en einnig er óljóst samband milli kvenkynshorm- óna annars vegar og ákveðinna lyflæknis- og geðsjúkdóma hins vegar. Það er því nauðsynlegt, að allir læknar þekki þau sér- stöku vandamál, sem komið geta í ljós á þessu tímabili. Sá lækn- ir, sem best þekkir til aðstæðna hlutaðeigandi einstaklings er oft best til þess fallinn að leysa vanda hans. llvoiiivr vprdur iiiriiopsiusÍN? Á síðustu 75 árum hefur frjó- semistímabil konunnar lengst. Menarche verður nú fyrr en áð- ur og menopausis kemur síðar. Samkvæmt hollenskri athugun eru konur nú að meðaltali frjó- samar í 37 ár. Sama athugun sýnir, að menopausis verður að jafnaði fyrr hjá giftum konum en ógiftum (51,4 ár resp. 53 ár), (Yaszmann 1969). Tíðalok hverrar konu ákvarðast fyrst og fremst af arfgengum þáttum, en lélegt fæði og járnskortur geta orðið þess valdandi að þau verði fyrr en ella. Hins vegar verður ekki séð að tíðabyrjun eða fjöldi barna hafi hér nokkur áhrif. annars er ekki vitað hver er or- sök þess, að tíðalok verða nú síðar en áður. E. t. v. má þó tengja þetta betri lífskjörum. L.ífei>Iisfri(M>iIeg viOliorf. Karlmaðurinn myndar stöð- ugt sáðfrumur allt frá kyn- þroskaaldri, en konan myndar hins vegar engar nýjar egg- frumur eftir fæðingu. Eggja- stokkar nýfæddra meybarna 56 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS

x

Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands
https://timarit.is/publication/1239

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.