Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1999, Blaðsíða 38

inu, stór athugun sem Matthías aðstoðarlandlæknir hefur
unnið að. Hvað hefst af því? Það fer eftir þínum lífsstíl
hvernig þín heilsa er. Og þetta byrjar strax í skólunum,
hópur fólks hefur efni á því að leyfa börnum sínum að vera
í íþróttum, tónlistarnámi, öðrum listum eða tómstunda-
starfi. Þeir sem hafa ekki efni á því hanga í sjoppum og
fara að reykja og eru líklegri til að velja sér óheppilegan
lífsstíl. Þessi tvískipting er sköpuð strax í skólunum. Ég
hefði gjarnan viljað að hjúkrunarfræðingar tækju meira á
þessum málum því skólahjúkrunarfræðingar hafa sagt mér
frá þessum mikla mun.
Lög um almannatryggingar voru sett til að koma í veg
fyrir að fólk stæði fyrir utan kerfið en nú virðast sumir bara
hafa gleymt því, þó þeir tali fallega fyrir kosningar."
Hann segir okkur þó hafa farið fram á ýmsum sviðum,
svo sem varðandi tannheilsu. „Við erum farin að skila
börnum betur tenntum úr skólakerfinu, börn eru hætt að
fá falskar í fermingargjöf. En ef við skoðum hvernig fimm
og sex ára börn koma í skólana þá er enn mikill munur á
börnum hér á landi og á Norðurlöndunum. Okkar börn eru
með mun fleiri holur, en nágrannar okkar eru farnir að snúa
sér meira að tannvernd. Það þarf að taka málin mun
fastari tökum hér til að ráða bót á þessu.“
Ólafur hefur barist mikið fyrir forvörnum og hann telur
að hjúkrunarfræðingar ættu að gegna þar mikilvægu hlut-
verki. „Þeir geta séð um bólusetningar, vera með ung-
barna- og mæðravernd ásamt Ijósmæðrum, reykinga-
varnir, og á heilsugæslustöðvunum ættu að vera stöðugt í
gangi, a.m.k. einu sinni á ári, reykingarvarnanámskeið.
Þetta ættu hjúkrunarfræðingar að sjá um, t.d. í samvinnu
við kennara. Hjúkrunarfræðingar mættu einnig snúa sér
að slysavörn og beinvernd í auknum mæli, lærbrot eru t.d.
mjög tíð hér á landi, við erum með hæstu brotatölur í heimi
og þetta má rekja til beinþynningar sem má m.a. rekja til
mataræðis og ónógrar hreyfingar. Meiri samvinna er
nauðsynleg milli lækna og hjúkrunarfræðinga, t.d. varðandi
sameiginlegan stofugang, til að tryggja betur að allir viti
hvað á að gera. Annars skapast óvissa fyrir sjúklinga."
Hann dregur fram línurit um kransæðasjúkdóma, sýnir
það átak sem gert hefur verið í þeim efnum og segist vilja
sjá það sama varðandi beinvernd. „Forvarnir hafa skipt hér
verulegu máli. Gott forvarnastarf hefur skilað sér í lægri
slysatíðni barna, dánartíðni á börnum frá fæðingu til 14 ára
hefur lækkað um 50% á árunum ’81-’95.“ Hann bendir
einnig á að bólusetningar hafi haft í för með sér að helm-
ingi færri börn fæddust nú heyrnarlaus en áður var.
Hann er einnig á þeirri skoðun að öldrunarþjónustan
eigi að vera að miklu leyti í höndum hjúkrunarfræðinga.
„Hjúkrunarfræðingum má einnig treysta fyrir endurnýjun
lyfja o.fl. þess háttar.”
Hann er spurður út í ár aldraðra sem nú er gengið í garð.
„Ja, ég er nú orðinn sjötugur og það gengur ekki yfir.
Einkunnarorð mín hefur verið að slá ellinni á frest. Mér finnst
38
t.d. að Hjúkrunarfélagið ætti að styðja okkur í því að taka
upp sveigjanlegan eftirlaunaaldur. Við höfum lagt fram
niðurstöður sem sýna mjög rækilega að fólk sem er 50 - 70
ára í dag er miklu hressara en fólk á sama aldri fyrir 15-20
árum. Þetta sýna niðurstöður víða um heim, t.d. frá Svíþjóð,
Finnlandi, Bretlandi og víðar. Að hvaða leyti? Blóðþrýst-
ingurinn er lægri, fólk hefur betra öndunarþol, kólesterólið er
lægra og það á að baki lengri skólagöngu. Hvernig stendur
á þessu? Fólk reykir minna, hreyfir sig meira og þess vegna
finnst mér eðlilegt að fólk geti valið um hvort það vilji hætta
að vinna eða fara ef til vill á hálf eftirlaun.” Hann segist hafa
komið með tillögur um sveigjanlegan eftirlaunaaldur fyrir
Alþingi 1991. Hjúkrunarfélagið hefði gjarnan mátt styðja
tillögurnar sem voru samþykktar sem þingsályktunartillaga
en síðan hefði ekkert gerst. „Ég komst að því um daginn að
Davíð Oddsson tók þetta upp þegar hann var borgarstjóri,
eftir þessa umræðu í þinginu sagði hann við borgar-
starfsmenn sem voru komnir á aldur að þeir gætu fengið
hálft starf. Mér er sagt að R-lisinn hafi afnumið regluna! Það
er ekki jafnmikið að gera hjá öllum eftirlaunaþegum, ég á
ekki í vandræðum með að finna mér eitthvað að gera, en
það er stór hópur fólks sem hefur ekki að neinu að hverfa
þegar það hættir störfum.”
Talið berst að lokum að heilsufari kvenna, lungna-
krabba sem er orðinn alvarlegt heilsuvandamál hér á landi,
orðinn algengari en brjóstakrabbi hjá konum, enda eru
reykingar algengar.
„Vinnutími kvenna hefur stóraukist sl. 30 ár. Konur
vinna í dag lengri vinnudag en karlar ef tekin eru með
heimilisstörf. Streita hefur aukist mjög og líkamsfita,
sérstaklega meðal framakvenna. Ég held að útivinnandi
konur séu alltaf með samviskubit ef þær hafa ung börn á
framfæri! Það er alltaf verið að andskotast í þeim, af hverju
getið þið bara ekki verið heima með börnin ykkar? Menn
verða náttúrlega að skilja að eftir að konum var hleypt í
skóla, þá nægir þeim ekki eldhúsumhverfið. Það er
útilokað mál. Ég er alveg á því að staða margra kvenna
hefur versnað.”
Tími okkar er á þrotum, Ólafur er á leið í hádegismat
með fyrrverandi starfsfélögum og svo hefur hann ákveðið
að taka stefnuna á Ólafsfjörð, leysa af þar eins og hann
gerði forðum.
Hjón nokkur, sem voru orðin hundrað ára, gömul
komu til prestsins og spurðu hvort þau gætu fengið
skilnað. Þresturinn varð að vonum undrandi og spurði
hvers vegna þau hefðu ekki beðið um þetta fyrr.
Gömlu hjónin litu hvort á annað og sögðu svo: „Æi,
við vildum ekkert vera að þessu meðan börnin voru á
lífi“.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 75. árg. 1999